De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 99
gen bewondering voor Agricola te ondersteunen met de opvatting van twee
humanistische autoriteiten. Hermolaus Barbarus heeft een grafschrift voor
Agricola geschreven:
“De jaloerse schikgodinnen hebben met deze steen Rudolf Agricola ingesloten,
de hoop van Friesland en de trots van de zon. Germanië heeft
namelijk door deze man, toen hij leefde, zoveel roem verworven als Italië,
als Griekenland bezit.” 13 Waarschijnlijk doelt Caesarius op dit grafschrift.
Erasmus mag wel de grootste humanist van zijn tijd genoemd worden.
Het is mogelijk dat Agricola Erasmus’ held was. 14 Ze zouden elkaar kennen
via Alexander Hegius die een vriend van Agricola en een van de eerste
leraren van Erasmus was. Erasmus is geenszins terughoudend in het prijzen
van Agricola. Op welke passage Caesarius doelt wanneer hij schrijft
dat Erasmus Agricola prees, weten we niet; er zijn er verscheidene. In een
brief uit 1489 aan Cornelius Gerardus noemt hij Agricola “een man die niet
alleen uitstekend is opgeleid in alle vrije kunsten, maar ook zeer kundig is
in de welsprekendheid en de dichtkunst. Bovendien kende hij niet minder
goed Grieks dan Latijn.” (Rodolphus Agricola, vir cum omnium liberalium
artium egregie eruditus, tum oratoriae atque poeticae peritissimus. Denique
et Graecam linguam non minus quam Latinam calluit). 15 In Adagium 339,
waarin Erasmus het Griekse spreekwoord ‘Wat hebben een hond en een bad
gemeenschappelijk?’ bespreekt, vindt Erasmus een aanleiding om Agricola
uitgebreid te prijzen aangezien hij dit spreekwoord van Agricola heeft geleerd:
“Ik verwijs naar dit spreekwoord met des te meer plezier omdat het
mijn herinnering aan en verlangen naar Rudolf Agricola uit Friesland opfrist
en hernieuwt, de man met de grootste publieke eer van heel Germanië en
Italië: van Duitsland omdat deze hem heeft voortgebracht, van Italië omdat
die hem heeft onderricht in de beste letteren. Want deze kant van de Alpen
heeft nooit iets voortgebracht wat volmaakter was in alle literaire gaven dan
hij. Laat dit gezegd zijn zonder jaloezie. Er was geen enkele eervolle discipline
waarin deze man niet de strijd kon aangaan met de grootste meesters.
Onder de Grieken was hij de beste Griek van ieder, onder de Latijnen de
beste Latijn.” (Hoc equidem adagium eo libentius refero, quod mihi refricat
renovatque memoriam pariter ac desiderium Rodophi Agricolae Frisii, quem
ego virum totius tum Germaniae tum Italiae publico summoque honore nomino:
illius quae genuerit, huius quae literis optimis instituerit. Nihil enim
unquam hoc cisalpinus orbis produxit omnibus literariis dotibus absolutius,
13 “Invida clauserunt hoc marmore fata Rodolphum/ Agricolam, Frisii spemque decusque
soli,/ Scilicet hoc vivo meruit Germania laudis/ Quidquid habet Latinum, Graecia quicquid
habet.” Dit epitaaf wordt geciteerd in Erasmus, Adagia 339. Zie Erasmus, Opera
omnia, deel II.1, p. 440. Zie ook H. E. J. M. van der Velden, Rodolphus Agricola (Roelof
Huusman): een Nederlandsch humanist der vijftiende eeuw, Leiden: Sijthoff, 1911, pp.
254-256.
14 Mack, Renaissance Argument, p. 303.
15 Erasmus, Opus Epistularum, deel I, pp. 105-106.