De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
84 Hoofdstuk 5. <strong>De</strong> tekst <strong>van</strong> tractaat 9: <strong>De</strong> locis dialecticis<br />
naturalis est, homo quippe naturaliter civile animal est; iustitiam vero hominum<br />
fecit congregatio; Iustitia igitur naturalis est. Locus quidem differentia<br />
maximae: a <strong>ca</strong>usa efficiente. Locus vero maxima: quorum efficiens<br />
<strong>ca</strong>usa naturalis est, ipsa quoque naturalia sunt. A materiali vero, ut si quis<br />
5 Mauros non habere arma contendat idcirco quod ferrum eis desit. Vel hoc<br />
modo: ferrum non est; igitur gladius non est. Locus quidem differentia maximae:<br />
a <strong>ca</strong>usa materiali. Locus vero maxima: si non est <strong>ca</strong>usa materialis,<br />
neque ipsa quae ex ea conficiuntur, esse possunt. A formali autem, ut si quis<br />
probet Daedalum non potuisse volare quoniam nullas naturali forma pennas<br />
10 habuisset. Locus quidem differentia maximae: a <strong>ca</strong>usa formali. Locus vero<br />
maxima: tantum ununquodque potest quantum forma eius naturalis permittit.<br />
A fine sive a <strong>ca</strong>usa finali argumentum ducitur, ut sit propositum an<br />
iustitia bona sit, fiatque hoc modo argumentum: si beatum esse bonum est,<br />
et iustitia bona est. Hic est enim iustitiae finis ut si quis secundum iusti-<br />
15 tiam vivat ad beatitudinem perdu<strong>ca</strong>tur. Locus quidem differentia maximae:<br />
a fine sive a <strong>ca</strong>usa finali. Locus vero maxima: cuius finis bonus est, ipsum<br />
quoque bonum est.<br />
Caput 12: <strong>De</strong> locis qui ab effectibus dicuntur et item a generatione<br />
et a corruptione<br />
20 Ab effectibus quoque harum argumenta ducuntur. Verum ad hoc ipsum<br />
scire oportet duplicem esse cuiuslibet effectus <strong>ca</strong>usam: necessariam, ut sine<br />
qua effectus esse non potest, et sufficientem, quae certe huiusmodi est ut<br />
si adsit impossibile sit effectum non esse. Itaque ab effectu ad <strong>ca</strong>usam necessariam<br />
ita argumentari possumus per constructionem: gladius est; ergo<br />
25 ferrum est. Et domus est; ergo intritum est, et lapides, aut ligna. Locus<br />
quidem differentia maximae: ab effectu ad <strong>ca</strong>usam necessariam. Locus vero<br />
maxima: posito effectu ponitur et eius necessaria <strong>ca</strong>usa. Rursus ab effectu<br />
ad <strong>ca</strong>usam sufficientem per destructionem potius quam per constructionem,<br />
quando construendo argumentationem non semper evenit quod inferre volu-<br />
30 mus. Unde non recte sequitur: hic interiit; ergo iugulatus est. Siquidem id<br />
evenire posset alio quovis <strong>ca</strong>su aut lethali morbo correpto alicui. <strong>De</strong>struendo<br />
tamen ratum est quod infertur, ut: non interiit; ergo iugulatus non est.<br />
Item: lumen solis non est; ergo eius lux non est.<br />
Praeterea scire debemus quod ex ipsis <strong>ca</strong>usis latior patet argumentandi<br />
35 <strong>ca</strong>mpus autore Hegio. Itaque ab efficiente quidem <strong>ca</strong>usa arguere possumus<br />
statuam commendabilem esse quia Phidias eam fecerit, aut Polycletus, aut<br />
Praxiteles. Hinc illud Ovidii:<br />
Materiam superabat opus.<br />
A materia vero res preciosas aut viles esse, quippe quod tela Seri<strong>ca</strong> pre-<br />
40 ciosior sit lanea, et lanea item linea. Et iuxta Horatii sententiam:
Change language