De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

46 Hoofdstuk 3. Caesarius’ Dialectica
In deze interesse in de Griekse taal hebben we opnieuw, na de verwijzingen
naar klassieke auteurs in 3.5, een element gevonden dat dit qua opzet
traditionele boek toch maakt tot een typisch humanistisch handboek. In
scholastieke schoolboeken treffen we een dergelijke interesse niet aan.
3.7 Populariteit
Caesarius’ Dialectica was in de zestiende eeuw een enorm populair leerboek
voor dialectiek. In deze sectie zal ik achtereenvolgens ingaan op de drukgeschiedenis
van het werk, het gebruik op universiteiten en op de vraag wat
dit leerboek zo succesvol maakte.
Peter Mack heeft in zijn proefschrift een inventarisatie gemaakt van de
edities van Caesarius’ Dialectica in de zestiende eeuw door de gegevens uit
Risse, Bibliographica Logica, de National Union Cataloque en de Index Aureliensis
te combineren. 55 In totaal telt hij 73 edities in de zestiende eeuw.
Ik heb de tabel 3.3 en 3.4 uit zijn proefschrift overgenomen.
Augsburg 35
Basel 59
Lyon 37, 39, 41, 44, 45, 46, 48 (2x), 51, 52, 53, 55,
56, 67
Keulen 20, 26, 32, 35, 37, 42, 45, 52, 56, 57, 58, 59, 62,
64, 67, 68, 70, 77
Kraków 38, 41, 43, 45, 46, 50, 59
Mainz 21, 40, 42, 43, 45, 48, 49, 50, 52
Parijs 33, 34, 37, 38 (2x), 40
Venetië 40, 51, 59, 63, 66, 67, 73, 79, 89, 99
Tabel 3.3: De edities van Caesarius’ Dialectica in de zestiende
eeuw, geordend naar plaats.
Te oordelen naar het aantal edities was het werk het populairst in de jaren
1530-1570. Het hoogtepunt vormen de jaren veertig met 22 edities. De
meeste edities zijn gedrukt in Caesarius’ woonplaats Keulen (18), maar ook
Lyon (14), Venetië (10), Mainz (9), Kraków (7), Parijs (6) en Leipzig (6) waren
belangrijke productiecentra. Het grote aantal edities in Mainz, een stad
die verder toch geen groot centrum voor de pruductie van logicaleerboeken
foeminini generis, subintellecto, ni fallor, artis nomine, quod Graece dicitur, quod
utique foeminini generis nomen est, ut, quod huic respondet apud nos, ars.”
55 P. Mack, Rudolph Agricola and Renaissance Dialectic, ongepubliceerd proefschrift,
Warburg Institute, University of London, 1983, p. 312-314; W. Risse, Bibliographia logica,
Hildesheim: Georg Olms Verlagsbuchhandlung, 1965, passim; Index Aureliensis, Catalogus
librorum sedecimo saeculo impressorum, Baden Baden: Koerner, 1962-, deel 1, band 4,
pp. 142-151.
57 Overgenomen uit Mack, Rudolph Agricola, p. 314.