De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 135<br />
(Willibrord-vertaling) (<strong>De</strong>i enim ministra est tibi in bonum. Si autem malum<br />
feceris, time; non enim sine <strong>ca</strong>usa gladium portat; <strong>De</strong>i enim ministra<br />
est, vindex in iram ei, qui malum agit).<br />
p. 85, r. 38, Ab usibus. Het voorbeeld dat <strong>Caesarius</strong> hier geeft <strong>van</strong><br />
een argumentatie ‘<strong>van</strong>uit het nut’ komt uit Boëthius (DDT 1190A9-10).<br />
Boëthius geeft de argumentatie twee kanten op: “Et si bonum equitare est,<br />
bonus est equus, et si bonus est equus, bonum est equitare.”<br />
p. 86, r. 3, Communiter accidentia. <strong>Caesarius</strong> definieert gewoonlijke<br />
accidenten als accidenten die een ding ofwel altijd ofwel vaak vergezellen.<br />
Boëthius definieert ze als accidenten die het subject niet kunnen verlaten<br />
of gewoonlijk niet verlaten (DDT 1190B4-5: “accidentia, quae relinquere<br />
subjectum vel non possunt vel non solent”). <strong>De</strong>ze omschrijving treffen we<br />
ook aan bij <strong>Caesarius</strong>, naast de andere.<br />
p. 86, r. 6, sapientem non paenitet. Het voorbeeld dat <strong>Caesarius</strong> hier<br />
geeft neemt hij over <strong>van</strong> Boëthius.<br />
p. 86, r. 11, pluit. <strong>Caesarius</strong> geeft nog een voorbeeld: het heeft geregend<br />
dus de waterdampen in de lucht zijn afgenomen. Het afnemen <strong>van</strong> de waterdampen<br />
in de lucht is een gewoonlijk accident <strong>van</strong> regenen. Dit voorbeeld<br />
vinden we niet bij Boëthius.<br />
p. 86, r. 13, consequentia. <strong>Caesarius</strong> sluit vervolgens het hoofdstuk af<br />
met een uitwijding over het verschil tussen <strong>van</strong> nature (naturaliter) eerder<br />
of later zijn (antecedere of sequere) en eerder of later zijn in een propositie<br />
of argumentatie (het antecedens of consequens zijn). Waarschijnlijk is<br />
deze discussie opgewekt door het voorkomen <strong>van</strong> het woord ‘consequens’<br />
(gevolg) in de maximale propositie voor argumentaties <strong>van</strong>uit de gewoonlijke<br />
accidenten (waaraan iets niet toekomt, daaraan kan ook niet het gevolg<br />
(consequens) daar<strong>van</strong> toekomen).<br />
<strong>Caesarius</strong> geeft als voorbeeld om dit verschil duidelijk te maken:<br />
(28) Ze is zwanger, dus ze is met een man naar bed gegaan (peperit,<br />
igitur cum viro concubuit).<br />
In de natuur is het naar bed gaan de oorzaak <strong>van</strong> het zwanger zijn en dus<br />
is het <strong>van</strong> nature eerder; in de propositie is het naar bed gaan echter het<br />
gevolg (consequens).<br />
Eigenlijk is er in (28) niet sprake <strong>van</strong> één propositie, maar <strong>van</strong> twee<br />
proposities. Zoals we al opmerkten in het commentaar op hoofdstuk 10<br />
maakt <strong>Caesarius</strong> niet altijd een onderscheid tussen si- en ergo-zinnen (of<br />
hier igitur-zinnen), in dit geval tussen (28) en (29):
Change language