De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

138 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 menselijke autoriteit ingaan maar is dit bij de goddelijke autoriteit onmogelijk. p. 87, r. 20, rationibus. De menselijke autoriteit wordt vaak onderbouwd met redenen, maar de goddelijke heeft geen redenen nodig: de goddelijke autoriteit heeft volkomen genoeg aan zichzelf (sibi sufficientissima). p. 87, r. 23, duplici via. In de menselijke disciplines, waar je dus niet alleen een beroep doet op een autoriteit maar ook op redenen, moet iemand onderwezen worden langs een tweevoudige weg: die van de autoriteit en die van de rede (ratio). Voor dit idee van een dubbele weg verwijst Caesarius naar Augustinus, die inderdaad in De ordine, II, 9 schrijft: “Ad discendum item necessario dupliciter ducimur, auctoritate atque ratione. Tempore auctoritas, re autem ratio prior est. Itaque quamquam bonorum auctoritas imperitae multitudini videatur esse salubrior, ratio vero aptior eruditis, tamen, quia nullus hominum nisi ex imperito peritus fit, nullus autem imperitus novit, qualem se debeat praebere docentibus et quali vita esse docilis possit, evenit, ut omnibus bona magna et occulta discere cupientibus non aperiat nisi auctoritas ianuam.” We zien hier bij Augustinus ook al het idee dat qua tijd de weg van de autoriteit vooraf gaat aan de weg van de ratio, van nature echter de weg van de ratio. Caesarius legt uit dat voor beginnelingen in een discipline de autoriteit de meer geschikte weg om te volgen is, maar uiteindelijk, voor de meer ervarenen, de ratio meer inzicht biedt. Dus de autoriteit opent de deur naar de wetenschap voor onervaren leerlingen en vervolgens laat de ratio, die de zaak ook doet begrijpen, de kennis beklijven. p. 87, r. 25, Aristoteles. Aristoteles, De sophisticis elenchis, 165b3. Hoofdstuk 16: Over de loci ‘vanuit de gelijke’ en ‘vanuit de even grote’ p. 87, r. 31, Similia. Caesarius definieert gelijkheid (similitudo) als dezelfde kwaliteit van verschillende dingen (rerum differentium eadem qualitas). ‘Het gelijke’ wordt door sommigen gedefinieerd als ‘wat dezelfde waarschijnlijkheid van waarheid heeft als het andere’. p. 87, r. 35, an homini proprium sit bipedem esse. Caesarius behandelt hier hetzelfde voorbeeld als Boëthius (DDT 1190C12-D4). De maximale proposities verschillen wel. Boëthius heeft een maximale propositie die meer op dit voorbeeld is toegespitst (DDT 1190D2-3: “Si quod similiter inest, non est proprium, nec id de quo quaeritur esse proprium potest”); Caesarius’ maximale propositie is heel algemeen (de similibus idem est iudicium).
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 139 p. 87, r. 39, divus Paulus. Ook de locus ‘vanuit gelijke’ wordt door Caesarius uitgebreider besproken dan Boëthius had gedaan. Zo voegt Caesarius hier nog een voorbeeld van een argumentatie ‘vanuit gelijke’ uit de bijbel toe, namelijk uit de eerste brief van Paulus aan de Korinthiërs, hoofdstuk 15. p. 87, r. 41, claudicare. Vervolgens neemt Caesarius het bezwaar weg van mensen die deze locus als gammel afkeuren en daarbij als reden aanvoeren dat de gelijkenis die erbij gesleept wordt vaak zou bedriegen. Caesarius verdedigt deze locus door erop te wijzen dat de oorzaak van de fout dan niet ligt in de gelijkheid, maar juist in de ongelijkheid (dissimilitudo). Met andere woorden: met de locus zelf is niets mis en wanneer er sprake is van gelijkheid is inderdaad het oordeel hetzelfde, maar wanneer er geen sprake is van gelijkheid gaat de argumentatie mank omdat deze locus helemaal niet toegepast had mogen worden. p. 88, r. 3, Quintilianus. Ook Quintilianus zag al dat we deze locus weloverwogen moeten gebruiken. Quintilianus: V.11.26: “Toch zijn overeenkomsten vaak bedriegelijk, en daarom moet men ze niet lichtvaardig aanwenden” (Solent tamen fallere similitudinum species, ideoque adhibendum est eis iudicium). 39 p. 88, r. 6, a paribus. Volgens Caesarius is de locus ‘vanuit de even grote’ (a paribus) sterk verwant aan de locus ‘vanuit de gelijke’ (a similibus). Volgens Caesarius is even-groot-zijn (paritas) als het ware (veluti) een of andere (quaedam) gelijkheid (similitudo) van kwantiteit. Caesarius zegt dus niet dat paritas een vorm van similitudo is, maar dat wat similitudo is op het gebied van kwaliteit, paritas is op het gebied van kwantiteit. Bij Boëthius is paritas echter wel een vorm van similitudo (in brede zin), namelijk similitudo op het gebied van kwantiteit. Daarnaast is er ook similitudo is smalle zin, wat een vorm van similitudo in brede zin is, maar dan alleen op het gebied van kwaliteit, zoals paritas op het gebied van kwantiteit is. Beide noties van similitudo treffen we in Boëthius, DDT 1190D4-7: “Hic vero in gemina dividitur, haec enim similitudo aut in qualitate consistit, aut in quantitate; sed in quantitate paritas, id est aequalitas nuncupatur, in qualitate similitudo.” Omdat bij Boëthius similitudo zowel voor gelijkheid op het gebied van kwaliteit als op het gebied van kwantiteit gebruikt wordt, vangt hij met de differentia ‘a similibus’ (vanuit de gelijke) beide soorten; Caesarius daarentegen heeft voor beide groepen een aparte differentia en maximale propositie. Hoewel Caesarius gewoonlijk boek 2 van Boëthius’ DDT volgt, neemt hij hier bij de locus ‘vanuit de even grote’ de woordkeuze en het voorbeeld over 39 Vertaling van Piet Gerbrandy in Quintilianus, De opleiding tot redenaar, p. 272.
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50:
3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52:
3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53:
Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58:
Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60:
4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62:
4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64:
4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66:
4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68:
4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70:
4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72:
4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74:
4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76:
Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78:
Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80:
Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82:
descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84:
Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86:
Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 137: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154: 6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156: 6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158: Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160: Tractaten en capita van Caesarius
Page 167 and 168: Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170: Overzicht van de loci van Caesarius
Page 177 and 178: Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180: Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181: Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?