De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

128 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9
in bovenstaand schema overgenomen) en een enkele keer geeft hij juist de
hele argumentatie behalve de conditionele premisse. Caesarius maakt geen
onderscheid tussen si(als)-proposities (waarin het antecedens niet is aangenomen)
en ergo(dus)-inferenties (waarin het antecedens wel is aangenomen).
Bij Bird lezen we dat men deze twee dingen ook in de veertiende eeuw door
elkaar haalde. 33
De maximale proposities, die Caesarius hier niet expliciet geeft, dienen
steeds om de waarheid van de conditionele premisse te ondersteunen. 34
De argumentaties van geheel qua wijze verschillen van de andere drie
nieuwe manieren van geheel op één opvallend punt. Bij de argumentaties
vanuit het geheel naar de delen zien we bij geheel qua wijze een destructief
voorbeeld terwijl alle andere manieren van geheel een constructieve argumentatie
geven. De situatie bij argumentaties vanuit de delen naar het
geheel is precies omgekeerd: hier zien we bij geheel qua wijze een constructieve
argumentatie en bij de andere manieren van geheel een destructieve.
Hierin komt geheel qua wijze overeen met geheel als geslacht, en de andere
drie manieren (qua kwantiteit, tijd en plaats) komen in argumentatiestructuur
overeen met integraal geheel. Bij geheel qua wijze is het namelijk, net
als bij geheel qua geslacht, zo dat één deel al voldoende voorwaarde is voor
het geheel (als iemand stapvoets loopt, loopt hij namelijk zonder meer). Bij
de andere drie wijzen is het zo dat alle delen noodzakelijke voorwaarden
zijn voor het geheel (pas als God elk afzonderlijk deel van de tijd is, mogen
we concluderen dat hij altijd is). Zie ook het commentaar op het vorige
hoofdstuk.
Merk het verschil op tussen geheel qua kwantiteit als geheel als geslacht.
Pas als we elk dier afzonderlijk zien zeggen we naar waarheid dat we elk dier
(omne animal) zien, maar als we alleen een koe zien, zeggen we wel al naar
waarheid dat we een dier zien.
Boëthius geeft dezelfde wijzen van geheel naast geheel als geslacht en
integraal geheel als Caesarius (Boëthius, DDT 1189A13-15). Boëthius geeft
ook dezelfde argumentaties als voorbeelden hierbij (Boëthius, DDT 1189A15-
C2). De enige verschillen zijn dat Boëthius de vraag behandelt of de ziel zich
beweegt waar Caesarius de vraag stelt of God zich beweegt en dat Boëthius
geen voorbeeld geeft van een argumentatie vanuit het deel naar het geheel
op het gebied van plaats. Bovendien zegt Boëthius nergens of het gaat om
een constructief of destructief argument.
33
O. Bird, ‘The Formalizing of the Topics in Medieval Logic’, Notre Dame Journal of
Formal Logic 1 (1960), p. 148.
34
Zie Stumps commentaar op deze passage bij in Boëthius, De topicis differentiis
[Stump], p. 121.