De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

62 Hoofdstuk 4. De topica voor Caesarius het subject. De loci die nuttig zijn wanneer je een conclusie wilt bereiken van het type waar het predicaat een accident is van het subject staan in boek 2 en 3, waar het predicaat een geslacht is in boek 4, een eigenschap in boek 5 en een definitie in boek 6 en 7. Hoe ga je nu in een concrete situatie aan de slag met zo’n lijst met loci? Stel dat de vraag in het debat is of kennis een soort is van wat goed is en dat de antwoorder van mening is dat dit zo is. Hoe gaat de vrager te werk om te laten zien dat dat niet zo is? In dit voorbeeld is het predicaat het geslacht van het subject. De vrager moet dus uit de loci van boek 4 putten. Daar vindt hij naast vele andere loci de volgende: Verder [moet je kijken] of het geslacht en de soort niet in dezelfde categorie vallen. (...) Om het algemeen te zeggen moet het geslacht onder dezelfde categorie valt als de soort. 15 De vrager kan deze locus als een soort mal gebruiken voor zijn eigen argumentatie. Hij moet dus kijken of in zijn concrete geval geslacht en soort van dezelfde categorie zijn. Hij laat de antwoorder ermee instemmen dat goedheid een kwaliteit is en dat kennis een relatief is en dat ze dus niet van dezelfde categorie zijn. Vervolgens doet hij een beroep op de algemene regel van deze locus, namelijk dat geslacht en soort onder dezelfde categorie vallen, om aan te tonen dat goedheid geen geslacht is van kennis. De locus fungeert dus als een algemeen voorschrift waarmee voor een specifieke conclusie argumentaties kunnen worden geconstrueerd. Aristoteles heeft veel aandacht voor de context waarin deze methode gebruikt wordt, het debat of de discussie. Deze context wordt in het werk niet uit het oog verloren. Het gaat Aristoteles niet puur om het opstellen van argumentaties, maar echt om het overtuigen van discussiegenoten. 4.2 Boëthius Tussen Aristoteles en Boëthius is er veel gebeurd op het gebied van de topica, onder andere door de Grieken Theophrastus, Themistius en Alexander van Aphrodisias, en door de Romeinse auteurs Cicero en Quintilianus. Deze ontwikkelingen sla ik echter over en ga meteen over op de topica bij Boëthius. We hebben twee werken over van Boëthius over topica: zijn commentaar op Cicero’s Topica (In Ciceronis Topicam) en De differentiis topicis. Omdat Johannes Caesarius duidelijk meer heeft geput uit De differentiis topicis zullen we ons op dit werk concentreren. Het eerste boek van dit werk is 15 Aristoteles, Topica, 120b36-121a9. De categorieën zijn het onderwerp van Aristoteles’ gelijknamige boek. Men is het er niet over eens is wat categorieën volgens Aristoteles nu eigenlijk zijn. Volgens een vrij wijdverspreide (maar niet algemeen geaccepteerde) opvatting delen categorieën de werkelijkheid in.
4.2 Boëthius 63 een algemene introductie waarin de belangrijkste noties worden uitgelegd. In boek 2 en 3 geeft Boëthius twee indelingen van dialectische loci, die van Themistius en die van Cicero, en verzoent deze met elkaar. Het vierde boek gaat geheel over retorische loci. Er wordt uitgelegd wat dat zijn en waarin ze verschillen van dialectische loci. Boëthius deelt de logica in in twee onderdelen: de kunde van het vinden van argumenten (de ars inveniendi) en de kunde van het beoordelen van argumentaties (de ars iudicandi). Het eerste is het gebied van de topica, het tweede van de analytica. Dit onderscheid neemt Boëthius over uit Cicero, Topica, II.6. In tegenstelling tot Aristoteles zegt Boëthius wel expliciet wat een locus is: Nu blijft over uit te leggen wat een locus is. Een locus is, volgens Cicero, de vindplaats (sedes) van een argument. (...) De vindplaats kan gedeeltelijk worden begrepen als een maximale propositie (maxima propositio), gedeeltelijk als de differentia van een maximale propositie. 16 Boëthius maakt expliciet duidelijk dat er twee dingen zijn die hij locus noemt. In het vervolg legt hij uit wat hij met elk van beide bedoelt en hoe ze functioneren in een argument. Over de maximale propositie schrijft hij: Er zijn proposities die niet alleen door zichzelf (per se) gekend zijn, maar ook niets fundamentelers hebben waardoor zij bewezen zijn en deze worden maximaal en principieel genoemd, en er zijn andere waarvoor de eerste en maximale proposities geloof verschaffen. Daarom is het noodzakelijk dat van alle dingen die betwijfeld worden die als eerste instemming krijgen, die geloof kunnen verschafffen aan andere dingen op zo’n manier dat er niets kan worden gevonden wat beter gekend is dan deze. Want als een argument is wat geloof verschaft aan iets wat in twijfel is en het beter bekend en sneller te geloven moet zijn dan wat bewezen is, dan is het noodzakelijk dat die maximale [proposities], die op zichzelf gekend zijn op zo’n wijze dat ze geen bewijs van buiten nodig hebben, geloof verschaffen aan alle argumenten. 17 Maximale proposities zijn dus proposities die door zichzelf worden gekend ofwel ‘vanzelfsprekend’ zijn en het dus niet nodig hebben om door andere 16 Boëthius, De differentiis topicis in Boëthius, Manlii Severini Boetii Opera omnia, Ed. J.-P. Migne, Turnhout: Brepols, s.a. [Migne], 1185A. ‘Maxima’ betekent eigenlijk simpelweg ‘zeer groot’, maar omdat het hier wordt gebruikt in een specifieke, technische betekenis geef ik er de voorkeur aan het te vertalen met ‘maximaal’. 17 Boëthius, De differentiis topicis [Migne], 1185A8-B5.
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12: Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14: 1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16: 1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18: 1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20: Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22: 2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24: 2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26: 2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28: 2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30: Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32: 3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34: 3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36: 3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38: 3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40: 3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42: 3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44: 3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46: 3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48: 3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50: 3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52: 3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53: Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58: Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60: 4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61: 4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 65 and 66: 4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68: 4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70: 4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72: 4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78: Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80: Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 113 and 114:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156:
6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158:
Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160:
Tractaten en capita van Caesarius
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?