De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

132 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 (23) Hij is niet gestorven Dus hij is niet vermoord p. 84, r. 33, lumen solis. Hier geeft Caesarius nog een ander voorbeeld. (24) De zon als lichtbron (lumen solis) is er niet Dus het uitgestraalde licht van de zon (lux eius) is er niet Het is onduidelijk van welke soort argumentatie dit een voorbeeld is. Het lijkt erop dat Caesarius deze argumentatie bedoelt als een voorbeeld van een argumentatie vanuit het effect naar de voldoende oorzaak, maar zoals ik het voorbeeld weergeef is het een argumentatie vanuit de noodzakelijke voorwaarde naar het effect. Misschien draait Caesarius het standaardonderscheid tussen de woorden ‘lumen’ en ‘lux’ precies om of misschien heeft hij in een moment van onoplettendheid deze argumentatie toegevoegd. p. 84, r. 34, latior. Tot nu toe hebben we steeds voorbeelden gezien waarbij het predicaat ‘zijn’ of ‘bestaan’ wordt gezegd of ontkend van het effect en de (noodzakelijke of voldoende) oorzaak (als het effect is, is ook de noodzakelijke oorzaak; als het effect niet is, is ook de voldoende oorzaak niet). Nu wordt het veld van argumenteren (campus argumentandi) uitgebreid met andere predicaten die worden gezegd of ontkend van effect en oorzaak. We krijgen nu argumentaties van de vorm: als de oorzaak de eigenschap x heeft, heeft ook het effect de eigenschap x. Caesarius stapt hier -waarschijnlijk onbewust- van argumenten ‘vanuit het effect’ weer over op argumenten ‘vanuit de oorzaak’. p. 84, r. 35, autore Hegio. Caesarius verwijst naar Alexander Hegius voor de uitbreiding van het veld van argumentaties ‘vanuit het effect’ met argumentaties met andere predicaten dan ‘zijn’. Alexander Hegius (?1439- 1498) stond van 1483 tot aan zijn dood aan het hoofd van de Latijnse school in Deventer. 35 Onder zijn rectoraat maakt deze school een periode van grote bloei door en leverde beroemde leerlingen op zoals de al genoemde Erasmus en Jacobus Faber Stapulensis. Caesarius was op zijn beurt weer een leerling van Jacobus Faber Stapulensis (zie 1.1). Stapulensis liet in 1503 de Carmina (gedichten) van Hegius drukken. 36 Ik heb de Dialogi van Hegius nagezocht op deze passage over de locus ‘vanuit het effect’, maar ik heb geen enkele opmerking over welke locus ook maar kunnen vinden. Misschien circuleerde er in Caesarius’ tijd een los tractaat van Hegius over topica. 37 35 Zie voor Hegius 1.1, 1.3 en mijn commentaar op hoofdstuk 19 van Caesarius. 36 J. C. Bedaux, Hegius poeta, proefschrift, Rijksuniversiteit Leiden, Deventer: Saland de Lange, 1998, pp. 40-44. 37 A. Hegius, Alexandri Hegii artium magistri Gymnasiarch et quondam Dauentriensis
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 133 p. 84, r. 36, statuam. Caesarius geeft voor elk van de vier Aristotelische oorzaken een voorbeeld van een argumentatie volgens het principe: als de oorzaak de eigenschap x heeft, heeft ook het effect de eigenschap x. Zo is in Caesarius’ voorbeelden bij een werkoorzaak het product van de maker aanbevelenswaardig als de maker aanbevelenswaardig is (een standbeeld van Phidias); bij een materiële oorzaak het ding duur als het materiaal duur is (zijden lappen) of het ding eervol als de stof of inhoud eervol is (wetenschap over de ziel); bij een formele oorzaak het ding waardig of minder waardig al naar gelang de vorm waardig of minder waardig is (een mens als rationeel dier); en bij een doeloorzaak het ding goed of nuttig als het doel goed of nuttig is (de vrije kunsten). p. 84, r. 37, illud Ovidii. Ovidius, Metamorphoses, II.5: ”De arbeid overtrof het materiaal” (Materiam superabat opus). p. 84, r. 40, iuxta Horatii sententiam. Horatius, Epistulae, I.1.52: “Zilver is goedkoper dan goud” (Vilius argentum est auro). p. 85, r. 2, ab Aristotele. Aristoteles, De anima, 402a1-5: “In de mening dat kennis behoort tot de dingen die mooi en waardevol zijn, en de ene vorm van kennis meer dan de andere of door haar precisie of doordat die gaat over betere en bewonderenswaardige onderwerpen, is het natuurlijk dat wij het onderzoek van de ziel om beide redenen bij de meest vooraanstaande dingen rekenen” ( ). p. 85, r. 7, ab effectibus. Caesarius keert weer terug naar de loci ‘vanuit de effecten’. Hij zegt dat volgens Boëthius de locus ‘vanuit het effect’ en de locus ‘vanuit het ontstaan’ (a generatione) dezelfde zijn. We lezen inderdaad in DDT 1190A10-12 dat loci ‘vanuit het ontstaan’ ook wel ‘vanuit de effecten’ kunnen worden genoemd (“Est autem primum quidem exemplum a generationibus, quod idem ab effectibus vocari potest”). Caesarius zegt slechts heel sporadisch dat hij het niet eens is met een opvatting, maar hier zegt hij toch dat hij deze gelijkstelling van Boëthius niet accepteert. Een effect is namelijk, volgens de definitie, wat volgt op de oorzaken (quae ad causas ipsas sequatur), terwijl ontstaan veeleer een of andere weg is om effecten te produceren (via quaedam ad effectus producendos). En zo omschrijft Caesarius ‘vergaan’ (corruptio) ook als een weg om effecten te beëindigen. p. 85, r. 13, A generatione. Caesarius geeft een voorbeeld van een philosophi presbyteri vtriusque lingue docti Dialogi, Deventer: Pafraet, 1503.
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50:
3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52:
3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53:
Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58:
Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60:
4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62:
4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64:
4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66:
4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68:
4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70:
4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72:
4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74:
4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76:
Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78:
Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80:
Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 131: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154: 6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156: 6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158: Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160: Tractaten en capita van Caesarius
Page 167 and 168: Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170: Overzicht van de loci van Caesarius
Page 177 and 178: Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180: Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181: Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?