De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

24 Hoofdstuk 2. Humanisme en Dialectiek
2.2.3 Aristotelische dialectiek
Bijdragen van humanisten aan logica zijn niet alleen geleverd door het
kleine deel van de humanisten dat expliciete interesse in het vak had.
Ook het specialisme van humanisten bij uitstek, het terugvinden van
klassieke teksten, heeft veel invloed gehad op de ontwikkelingen in de
logica in de vijftiende en zestiende eeuw. 20
In de Middeleeuwen nam men kennis van Aristoteles’ logische werken
via de vertalingen van Boëthius (of vertalingen die aan hem waren
toegeschreven). Met de hernieuwde kennis van het Grieks begonnen
humanisten, met name in Italië, de Griekse Aristoteles uit te geven.
De eerste gedrukte editie van de Griekse tekst van Aristoteles werd
tussen 1495 en 1498 in Venetië geproduceerd door Aldus Manutius. 21
Het ontstaan van een Griekse standaardtekst leidde tot nieuwe Latijnse
vertalingen, die op hun beurt weer een reden waren voor gespecialiseerde
logici om hun commentaren te herzien. 22
Door de expertise op het gebied van de Griekse taal konden ook
de werken van de vroege Griekse commentatoren op Aristoteles, zoals
Alexander van Aphrodisias, Ammonius, Simplicius, Philoponus en
Themistius, worden uitgegeven en vertaald. Om Aristoteles goed te
kunnen begrijpen was het niet alleen noodzakelijk om zijn eigen werk
in de originele taal te lezen, maar werd ook het bestuderen van de
Griekse commentatoren essentieel beschouwd. 23
Gekoppeld aan deze filologische zoektocht naar de zuivere Aristoteles
vinden we in de zestiende eeuw een -niet per se humanistischeterugkeer
naar het Organon van Aristoteles als de basis van de hele logica.
Typisch middeleeuwse onderwerpen werden van het programma
geschrapt. In de volgende secties zal deze vorm van Aristotelisme nog
uitgebreid worden besproken.
2.3 Andere stromingen in de dialectiek tussen 1500
en 1650
Naast de hierboven beschreven stromingen van de retorische dialectiek
en de Aristotelische dialectiek noemt Ashworth in haar artikel “Changes
in Logic Textbooks from 1500 to 1650” nog twee andere stromingen
in dialectiek die we vinden in de periode 1500-1650: de continuïteit van
de middeleeuwse traditie en het onderzoek naar bewijs en methode. 24
20 Jardine, ‘Humanistic Logic’, p. 193.
21 Jardine, ‘Humanistic Logic’, p. 193.
22 Jardine, ‘Humanistic Logic’, p. 193.
23 Jardine, ‘Humanistic Logic’, p. 194.
24 Ashworth, ‘Changes in Logic Textbooks’, pp. 75-76.