De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

120 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9
3. Tot slot kan een argumentatie redeneren vanuit de definitie naar het
gedefinieerde, maar ook andersom.
Voor elk van deze variaties is er een aparte maximale propositie. De bovengenoemde
wijzen van variatie geven de volgende verschillen in maximale
propositie:
1. Waaraan de definitie toekomt, daaraan komt ook het gedefinieerde toe
vs.
Wat aan de definitie toekomt, dat komt ook aan het gedefinieerde toe
2. Waaraan de definitie toekomt, daaraan komt ook het gedefinieerde toe
vs.
Waaraan de definitie niet toekomt, daaraan komt ook het gedefinieerde
niet toe
3. Waaraan de definitie toekomt, daaraan komt ook het gedefinieerde toe
vs.
Waaraan het gedefinieerde toekomt, daaraan komt ook de definitie toe
Merk op dat alleen het laatste onderscheid gepaard gaat met een onderscheid
in differentia (‘vanuit de definitie’ vs. ‘vanuit het gedefinieerde’). Bij
de andere variaties is de differentia steeds hetzelfde (‘vanuit de definitie’)
en verschilt alleen de maximale propositie. Nu begrijpen we ook de opmerking
in het begin van hoofdstuk 7 dat een differentia universeler is dan een
maximale propositie en verschillende maximale proposities bevat.
p. 81, r. 34, ex seipso intelliget. Caesarius meent dat zijn opmerking
dat met al deze variaties een verschil in maximale propositie correspondeert
eigenlijk overbodig is, omdat goede leerlingen dat uit zichzelf ook al hadden
begrepen. Hadden ze dat niet uit zichzelf al begrepen, dan is het volgens
Caesarius nutteloos (inutilis) dat ze zich aan deze studie wijden.
p. 81, r. 36, transeundum. Caesarius zou nu overgaan op de bespreking
van de andere soort intrinsieke loci (die waarvan de termen volgen
op de substantie (consequuntur substantiam)), ware het niet dat hij eerst
wil wijzen op een overeenkomst die de differentia ‘vanuit de kenmerkende
eigenschap’ (a proprio) heeft met de in dit hoofdstuk besproken differentiae.
p. 81, r. 38, firma est et perpetua ratio consequendi. De verhouding van
de definitie tot het gedefinieerde, van de omschrijving tot het omschrevene
en van de interpretatie tot het geïnterpreteerde is volgens Caesarius dezelfde
als die van de kenmerkende eigenschap tot dat waarvan het de kenmerkende
eigenschap is (a proprio ad id cuius est proprium). Waarschijnlijk bedoelt