De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

14 Hoofdstuk 1. Johannes Caesarius grafelijke families Von Neuenahr en Stolberg zorgden ervoor dat Caesarius ook nog op zijn oude dag in zijn levensonderhoud kon voorzien. Rijk zal hij echter zeker niet geweest zijn. Graaf Hermann von Neuenahr, met wie Caesarius een reis naar Italië maakte, was voor menig humanist een maecenas. De waardering voor zijn financiële ondersteuning van de humaniora zien we terug in het grote aantal boeken dat aan hem is opgedragen. In de Pfefferkorn-Reuchlinische strijd, een theologische strijd die aan de jaren direct voorafgaande aan de Reformatie woedde, stond Caesarius, net als de meeste andere humanisten, aan de kant van Johannes Reuchlin. 11 Deze strijd begint in 1509 wanneer de tot het christendom bekeerde jood Johannes Pfefferkorn confiscatie van alle joodse geschriften eist. Wanneer aan een van de beste kenners van de Hebreeuwse literatuur op dat moment, Johannes Reuchlin, om zijn mening in deze zaak wordt gevraagd en deze naar goeddunken antwoordt dat de joden hun boeken mogen houden behalve die die openlijke smaad jegens de christenen bevatten, wordt hij beschuldigd van ketterij. Er ontketent zich een felle strijd waarbij geschriften ter verdediging van beide partijen worden geschreven, waarvan de Epistulae obscurorum virorum ad venerabilem virum Magistrum Ortivinum Gratium, een anoniem uitgebrachte verzameling brieven, het bekendst zijn. De strijd die begonnen was als een godsdienstige strijd wordt, mede door dit satirische werk waarin de tegenstanders van Reuchlin met hun potjeslatijn worden geparodieerd, tot een algemenere strijd tussen twee wetenschappelijke richtingen: Reuchlin wordt het boegbeeld van de humanisten die zich afzetten tegen de universitaire geleerden die nog in de scholastieke traditie staan. Johannes Caesarius wordt ook vermeld in deze verzonnen briefwisseling. In brief 33 laten de humanistische schrijvers van het werk een scholasticus schrijven aan Ortvinus Gratius, eveneens een scholasticus, dat deze een veel beter dichter is dan Caesarius en ook Plinius en Griekse grammatica onderwijst. 12 In een andere brief vraagt een scholasticus 11 Zie Erasmus, Opus Epistularum [Allen], band 3, brief 610, pp. 23-25, brief 615, pp. 32-33, brief 622, pp. 44-46 en brief 701, pp. 126-127. Voor informatie over de strijd tussen Pfefferkorn en Reuchlin zie H. Rupprich, ‘Johannes Reuchlin und seine Bedeutung im Europäischen Humanismus’, in: M. Krebs (red.), Johannes Reuchlin 1455-1522, Pforzheim: Selbstverlag der Stadt Pforzheim, 1955, met name pp. 25-30. 12 U. von Hutten, Epistulae obscurorum virorum cum inlustrantibus adversariisque scriptis, uitgegeven door E. Böcking, Leipzig: Teubner, 1864-1870, deel 1, briefserie 1, brief 33, p. 49: “Conscientiotisissime domine magister Ortvine, credatis mihi firmiter quod vos estis cor meum, ex quo audivi multa a dignitate vestra in poesi in Colonia, in qua vos excellitis omnes in illa arte, et estis multo melior poeta quam Buschius vel Caesarius et scitis etiam Plinium legere et grammaticam graecam.” De voetnoot in de Duitse vertaling (Briefe der Dunkelmänner, vertaald door W. Binder, herzien en van opmerkingen en een
1.2 Contacten 15 aan Gratius of deze een verwante van hem die in Keulen gaat studeren weg wil houden van de lezingen van Caesarius en andere dichters. 13 ’Dichter’ stond in deze tijd gelijk aan ’humanist’, mensen die zich ook om de vorm van taal bekommerden. Dat Caesarius vermeld wordt in deze correspondentie is waarschijnlijk terug te voeren op het nauwe contact dat Caesarius’ leerling Hermann von Neuenahr had met Ulrich von Hutten, een van de schrijvers van de brieven. Erasmus, die ook aan de zijde van Reuchlin stond, keurt in een brief aan Caesarius zijn de Epistulae obscurorum virorum af: Ik keurde de Epistulae obscurorum virorum ten zeerste af, meteen vanaf het begin. De grap had vermakelijk kunnen zijn, als het niet zo’n aanstootgevend precedent had geschapen. Ik hou wel van een geintje, totdat het overgaat in het beledigen van iemand. Maar wat ik erger vond was dat ze in de latere editie ook een vermelding van mijn naam toe hebben gevoegd. 14 Deze brief van Erasmus is opgenomen in de Lamentationes obscurorum virorum, een polemisch antwoord op de Epistulae van Ortvinus Gratius. We hebben geen reactie van Caesarius op deze brief over. Rond 1520 raakt Caesarius bevriend met mannen van de Reformatie zoals Spalatin, Johannes Lange en Philippus Melanchton. Hij heeft sympathie voor de reformatorische beweging, maar breekt nooit met de katholieke kerk. Hiermee haalt hij zich het verwijt op de hals geen standpunt in te nemen en van twee walletjes te eten. Uit het feit dat hij de laatste jaren in een huis van de Broeders van het Gemene Leven gewoond heeft mogen we afleiden dat Caesarius zich aangetrokken voelde tot de Moderne Devotie. nawoord voorzien door P. Amelung, München: Winkel Verlag München, 1964, p. 78) dat deze Johannes Caesarius een neolatijnse schrijver uit Zuid-Italië is, is zeker onjuist. Deze Caesarius, in combinatie met ‘Plinius’ en ‘Griekse grammatica’ genoemd, is onomstotelijk de in Jülich geboren Johannes Caesarius. 13 Von Hutten, Epistulae obscurorum virorum, deel 1, briefserie 2, brief 45, p. 257: “Et teneatis eum in consuetudine quod semper intrat disputationes bursales, et quod non visitat lectiones Caesarii vel aliorum poetarum.” Voor de Duitse vertaling Briefe der Dunkelmänner, p. 220. 14 Erasmus, Opus Epistularum[Allen], brief 622: “Magnopere mihi displicebant Epistule Obscurorum Virorum, iam tum ab initio. Delectare potuisset facecia, nisi nimium offendisset exemplum. Mihi placet lusus, sed citra cuiusquam contumeliam. Sed molestius fuit quod in posteriore editione mei quoque nominis mentionem admiscuerint.”
Page 1: De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5: 4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7: 6 Dank
Page 8 and 9: 8 Inleiding
Page 11 and 12: Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13: 1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 17 and 18: 1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20: Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22: 2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24: 2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26: 2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28: 2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30: Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32: 3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34: 3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36: 3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38: 3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40: 3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42: 3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44: 3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46: 3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48: 3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50: 3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52: 3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53: Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58: Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60: 4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62: 4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64: 4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66:
4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68:
4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70:
4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72:
4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74:
4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76:
Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78:
Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80:
Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82:
descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84:
Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86:
Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88:
in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90:
persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92:
Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94:
Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156:
6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158:
Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160:
Tractaten en capita van Caesarius
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?