De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
82 Hoofdstuk 5. <strong>De</strong> tekst <strong>van</strong> tractaat 9: <strong>De</strong> locis dialecticis<br />
Locus quidem differentia maximae: a proprio. Locus vero maxima: si cui<br />
proprium alicuius rei convenit, et id cuius est proprium.<br />
Caput 9: <strong>De</strong> his locis qui terminorum substantiam consequuntur<br />
His ita praemonitis eos iam aggrediamur locos qui terminorum substantiam<br />
5 consequuntur. Horum sane multifaria divisio est. Siquidem plura sunt quae<br />
singularibus substantiis adhaerescunt. Ex his igitur alii a toto dicuntur, alii<br />
a partibus, alii a <strong>ca</strong>usis, alii ab effectibus, sive ut Cicero ait, ab effectis,<br />
nonnulli a generatione et a corruptione, et alii item ab usibus, quidam etiam<br />
a communiter accidentibus.<br />
10 Sed ex his omnibus primus exponendus venit qui a toto dictus est. Quod<br />
ut commodius fiat, quot modis ipsum totum di<strong>ca</strong>tur subiicere oportet. Dicitur<br />
autem totum duobus modis. Aut enim ut genus, quod et totum universale<br />
dicitur, aut ut id quod ex partibus integratur. A toto igitur quod<br />
et genus est, argumentum ducitur, ut si quaeratur an iustitia sit bona, et<br />
15 fiatque syllogismus hoc modo: omnis virtus est bona; iustitia autem virtus<br />
est; iustitia igitur bona est. Locus quidem differentia maximae: a toto, hoc<br />
est, a genere. Locus vero maxima: quae generi adsunt, et speciei. Rursus sit<br />
quaestio an humanae res providentia regantur. Dicimus ergo sic: mundus<br />
providentia regitur; humanae autem res mundi partes sunt; humanae igitur<br />
20 res providentia reguntur. Locus quidem differentia maximae: a toto, id est,<br />
ab integro quod partibus constat. Locus vero maxima: quod toti convenit,<br />
et partibus.<br />
Porro ut a toto, tum hoc, tum illo argumenta ducuntur, ita et contra<br />
ab utriusque partibus duci possunt. Itaque a partibus totius quod genus est<br />
25 argumentum ducitur, ut si quaeratur an virtus sit mentis bene compositae<br />
habitus, et fiat syllogismus hoc pacto: iustitia, fortitudo, temperantia atque<br />
prudentia habitus sunt mentis bene compositae; et haec quattuor uni virtuti<br />
velut generi subiiciuntur; virtus igitur mentis bene compositae habitus est.<br />
Locus quidem differentia maximae: a partibus totius sive generis. Locus<br />
30 vero maxima: quod singulis inest partibus, id toti inesse necesse est. A<br />
partibus autem quae integri partes dicuntur argumentum ducitur, ut sit<br />
haec quaestio: est ne rhetori<strong>ca</strong> utilis? Dicimus hoc modo: inventio utilis est<br />
et dispositio et elocutio et item memoria et pronunciatio; et haec quinque<br />
rhetori<strong>ca</strong>e partes sunt, ut ex quibus ipsa integratur; rhetori<strong>ca</strong> igitur utilis<br />
35 est. Tum vero et per destructionem argumentatio procedit, ut si quaerat<br />
quispiam num hic, quem servum esse constiterit, liber sit. Hunc si quis non<br />
esse liberum monstrare velit hic dicet: si neque censu, neque vindicta, neque<br />
testamento liber factus est, liber non est; at nulla earum parte liber factus<br />
est; non est igitur liber. Locus quidem differentia maximae: a partibus, sive<br />
40 (ut Ciceroni placet) a partium enumeratione. Locus vero maxima: si omnes<br />
partes a re qualibet abiunctae fuerint, et totum necessario abiungetur.
Change language