De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

4.2 Boëthius 65
Maar deze argumentatie is al geldig op grond van haar vorm en dat zou
betekenen dat de maximale propositie helemaal geen functie heeft en volstrekt
overbodig is. Waarom gebruiken we die maximale proposities dan in
de dialectiek als het ook zonder kan? Dat is weer vanwege het doel van de
dialectica: overtuigen. Een ongetrainde gesprekspartner zal eerder geneigd
zijn in te stemmen met de redenering waarin de conclusie een specifiek geval
is van een maximale propositie waar hij de waarheid wel van inziet, dan dat
hij de formele geldigheid van het Aristoteliaanse syllogisme inziet.
Laten we nu kijken naar de andere betekenis van locus bij Boëthius: de
differentiae van maximale proposities of te wel simpelweg de differentiae.
Differentia is een technische term uit de metafysica. Daar is de differentia
dat waarin de soorten van elkaar verschillen wanneer een geslacht wordt verdeeld
in zijn soorten. Op deze manier delen de differentiae alle dingen die
onder het geslacht vallen in in groepen. De differentiae in de topica hebben
een vergelijkbare functie als indelingscriteria. Ze delen de hele groep van
maximale proposities in in kleinere groepen. De differentiae van de maximale
proposities zijn algemener en universeler dan de maximale proposities
die eronder vallen en daardoor zijn er minder differentiae dan maximale
proposities en kunnen ze fungeren als classificatiecriteria of labels van de
maximale proposities.
Twee voorbeelden:
1. Maximale propositie: wat toekomt aan het geslacht komt toe aan de
soort.
Differentia: vanuit het geslacht.
2. Maximale propositie: als dat wat meer schijnt aanwezig te zijn niet
aanwezig is, zal ook niet dat wat minder schijnt aanwezig te zijn aanwezig
zijn.
Differentia: vanuit wat meer is.
De differentia is wat Green-Pedersen het centrale woord van de eerste clausule
van de samengestelde zin noemt. 22 Indirect duidt de differentia op
de relatie tussen het centrale woord van de eerste clausule en het centrale
woord van de tweede clausule. In onze voorbeelden de relatie geslacht-soort
of meer-minder. Onder de differentia ‘vanuit het geslacht’ vallen de maximale
proposities die betrekking hebben op de relatie geslacht-soort. Op deze
manier zijn de maximale proposities gelabeld en kun je makkelijker in de
enorme berg van maximale proposities een geschikte vinden.
Eleonore Stump wijst er met klem op dat de functie van de differentiae
meer is dan alleen een label. 23 Ze zijn het eigenlijke instrument bij
22 Green-Pedersen, The Tradition of the Topics, p. 64.
23 Zie Stumps interpretatie in Boëthius, De topicis differentiis [Stump], pp. 195-204.