De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

122 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9
(9) Een paard is een dier dat in staat is tot discipline (zie Horatius)
Dus een paard kan getemd worden
Het probleem is dat de maximale propositie die Caesarius vervolgens geeft
niet klopt met de argumentatie. De maximale propositie luidt: als de kenmerkende
eigenschap van iets aan iets toekomt, komt ook dat waarvan het
de kenmerkende eigenschap is daaraan toe (si cui proprium alicuius rei convenit,
et id cuius est proprium). Op grond van deze maximale propositie
zouden we de volgende argumentatie verwachten:
(10) Iets is een dier dat in staat is tot discipline
Dus iets is een paard
Maar dit lijkt niet de conclusie waar Caesarius op uit is. Hij zegt namelijk:
“Van hieruit kan worden bewezen dat een paard tam kan worden” (Hinc et
equus mansuescere posse probatur).
Hoofdstuk 9: Over deze loci die volgen op de substantie van
de termen
p. 82, r. 4, terminorum substantiam consequuntur. Na in hoofdstuk 8
de loci ‘vanuit de substantie’ te hebben besproken, behandelt Caesarius in
hoofdstuk 9 tot en met 13 de loci die wel worden gehaald uit de termen
die in de vraag genoemd zijn, maar die niet de substantie van die termen
aanduiden, maar dingen die op deze substantie volgen. Uit de voorbeelden
blijkt dat Caesarius hiermee zo ongeveer alles bedoelt wat er nog van een
ding kan worden gezegd op het moment dat men de substantie van het ding
kent.
p. 82, r. 5, multifaria divisio. Omdat op zeer veel manieren dingen kunnen
‘kleven aan’ (adhaerescunt) een substantie, er is een grote variëteit van
deze soort loci. Deze passage neemt Caesarius letterlijk over uit Boëthius:
DDT 1188A7-B10: “Nu moeten we deze [loci] bespreken die volgen op de
substantie van de termen. Er is een grote variëteit van deze want er zijn
meerdere dingen die kleven aan elke substantie” (Nunc de his dicendum est
qui terminorum substantiam consequuntur. Horum multifaria est diversio,
plura sunt enim quae substantiis singulis adhaerescunt).
p. 82, r. 6, Ex his igitur alii. Caesarius somt de differentiae van de loci
van deze soort op: ‘vanuit het geheel’ (a toto), ‘vanuit de delen’ (a partibus),
‘vanuit de oorzaken’ (a causis), ‘vanuit de effecten’ (ab effectibus of
ab effectis), ‘vanuit het ontstaan’ (a generatione), ‘vanuit het vergaan’ (a