De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

142 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 (33) Scipio mocht als privé-burger Gaius Gracchus, die de toestand van de republiek licht aan het wankelen bracht, doden Dus mogen de consuls Catilina, die de aarde met moord en brand verwoest, helemaal vervolgen en de doodstraf geven (34) Wilde beesten houden van hun kroost Dan moeten wij helemaal onze kinderen met liefde bejegenen. Caesarius geeft deze drie argumentaties in de vorm van een conditionele propositie; ik heb ze herschreven tot argumentaties. Bij alle drie is de differentia ‘vanuit het kleinere’ en de maximale propositie ‘als dat wat minder het geval lijkt te zijn zo is, zal ook dat wat meer het geval lijkt te zijn, niet zo zijn’. De maximale propositie ondersteunt de conditionele premisse. Caesarius heeft dezelfde maximale proposities als Boëthius in boek 2, maar van de voorbeelden komt er slechts één, het voorbeeld over Catilina, uit de DDT, en wel uit boek 3 (1199B14-C4). p. 89, r. 5, Cicero et Quintilianus. Volgens Caesarius is de naam die Cicero en Quintilianus voor de locus ‘vanuit het grotere’ gebruiken ‘vanuit vergelijking met het grotere’ (a comparatione maiorum) en voor ‘vanuit het kleinere’ ‘vanuit vergelijking met het kleinere’ (a comparatione minorum). Cicero bespreekt deze loci inderdaad in zijn Topica (iv, 23 en xviii, 68-71). Quintialianus noemt deze loci nergens letterlijk ‘vanuit vergelijking met het grotere’ en ‘vanuit vergelijking met het kleinere’, maar zegt wel in Institutio oratoria 5.10.87: “‘Bijstellend’ of ‘vergelijkend’ worden die argumenten genoemd, die het kleinere uit het grotere, het grotere uit het kleinere, of het gelijke uit het gelijke bewijzen” (Adposita vel comparativa dicuntur quae minora ex maioribus, maiora ex minoribus, paria ex paribus probant). 40 We zien in de voorbeelden die Caesarius hier geeft dat hij (waarschijnlijk onbewust) overstapt op een andere notie van ‘groter’ en ‘kleiner’ dan hij eerder hanteerde. Caesarius’ voorbeeld ‘vanuit de vergelijking met het grotere’: (35) Als iemand heiligschennis pleegt en staatsgeld verduistert, zal hij ook diefstal plegen Caesarius draagt dit aan als voorbeeld ‘vanuit vergelijking met het grotere’, maar het eerste (heiligschennis plegen en staatsgeld verduisteren), wat dus het grotere is, is in dit geval niet waarschijnlijker dan het tweede (diefstal plegen). Bovendien zou deze argumentatie ook niet geldig zijn als we ‘groter’ 40 Vertaling van P. Gerbrandy in Quintilianus, De opleiding tot redenaar, p. 261.
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 143 opvatten als ‘waarschijnlijker’: de redenering ‘als het waarschijnlijkere dan het minder waarschijnlijkere’ klopt niet. Waarschijnlijk moeten we ‘groter’ hier opvatten als ‘moreel erger’ (als iemand iets moreel ergers doet, doet hij waarschijnlijk ook iets wat moreel minder erg is). In het voorbeeld dat Caesarius geeft voor een argumentatie ‘vanuit vergelijking met het kleinere’ zouden we ‘kleiner’ wel kunnen opvatten als ‘minder waarschijnlijk’ (het is minder waarschijnlijk dat iemand openlijk liegt dan dat hij meineed pleegt), maar of die interpretatie hier ook bedoeld is kunnen we niet met zekerheid zeggen. Caesarius neemt deze voorbeelden over uit Quintialianus (Institutio oratoria 5.10.87). Het is slordig van Caesarius dat hij er niet op wijst en misschien wel niet beseft dat Quintilianus een andere, niet verenigbare notie van ‘groter’ en ‘kleiner’ hanteert. Hoofdstuk 19: Over de locus vanuit de overdracht p. 89, r. 11, a transumptione. Caesarius begint de behandeling van deze locus met de opmerking dat hij deze locus niet zo opvat als de meeste dialectici doen. Zij menen dat er sprake is van de locus ‘vanuit de overdracht’ (a transumptione) wanneer een bekendere naam wordt ingevoerd (transumitur) voor een minder bekende naam. Ook Boëthius rekent hij tot die mensen (DDT 1192A15-B1: “Fit vero haec transumptio et in nomine quoties ab obscuro vocabulo ad notius argumentatio transfertur”). Het is niet vaak dat Caesarius een opvatting bekritiseert. p. 89, r. 13, Boetium. Boëthius mag dan wel op dit ene punt ongelijk hebben, maar ‘voor het overige (alioqui) heeft hij zich niet alleen in de dialectica, maar in alle goede studies bijzonder verdienstelijk gemaakt’, zo prijst Caesarius de man uit wiens werk hij niet alleen de structuur maar vaak hele passages letterlijk overneemt. Maar Caesarius vergeeft Boëthius deze fout, want, zoals hij met een citaat van Horatius illustreert, in een lang werk mag de slaap best binnensluipen. Horatius, Ars poetica, 358-360: “Et idem indignor quandoque bonus dormitat Homerus; uerum operi longo fas est obrepere somnum.” p. 89, r. 18, acutius atque subtilius. Caesarius geeft de voorkeur aan de definitie die Alexander Hegius, Jacobus Faber Stapulensis en Johannes Buridanus van deze locus geven. Alexander Hegius zijn we al eerder in dit tractaat tegengekomen (zie het commentaar op hoofdstuk 12). Caesarius schrijft hier over Hegius dat deze ongeveer ten tijde van Caesarius’ jonge jaren te Deventer verbleef, een stad die Caesarius omschrijft als ‘alleszins aanzienlijk en beroemd’, en daar een vermaard hoofd van het gymnasium was. Hegius was van 1483 tot
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50:
3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52:
3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53:
Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58:
Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60:
4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62:
4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64:
4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66:
4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68:
4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70:
4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72:
4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74:
4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76:
Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78:
Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80:
Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82:
descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84:
Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86:
Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88:
in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90:
persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 141: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154: 6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156: 6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158: Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160: Tractaten en capita van Caesarius
Page 167 and 168: Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170: Overzicht van de loci van Caesarius
Page 177 and 178: Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180: Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181: Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?