De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

30 Hoofdstuk 3. Caesarius’ Dialectica
We lezen in de Allgemeine Deutsche Biographie dat Caesarius zeven
jaar aan zijn Dialectica heeft gewerkt. 6 Het is onduidelijk hoe we deze
opmerking moeten interpreteren. Tussen de zomer van 1517, toen Caesarius
volgens eigen zeggen het werk heeft samengesteld, en de eerste
druk uit 1520 is immers nog geen drie jaar verlopen. Misschien was
Caesarius al eerder aan het boek begonnen of wordt ook de tijd die hij
besteedde aan het herzien van het werk bij de zeven jaar meegeteld.
De druk die ik in dit onderzoek heb gebruikt en waarnaar ik steeds
zal verwijzen is de druk uit Parijs, 1537, bij de drukker Simon Colinaeus.
Het titelblad van deze editie luidt:
De Dialectica van Johannes Caesarius, onlangs door de auteur
zelf nauwkeurig herzien, verrijkt met een toevoeging en
ingedeeld in capita, met een bijzondere verkorting bijna alle
leerstof van deze kunde bevattend.” 7
De opdracht aan Wilhelm Reiffenstein is gedateerd op 13 juni 1532.
Eerdere edities van het werk waren niet aan iemand opgedragen. Wilhelm
Reiffenstein (1482-1538) wordt als oudste zoon van Wilhelm Curio
Reiffenstein geboren in een echte humanistenfamilie. 8 Verschillende
leden van de familie staan in vriendschappelijk contact met vooraanstaande
humanisten als Erasmus en reformatoren als Luther en Melanchton.
Wilhelm is sinds 1507 rentmeester, adviseur en kanselier van
graaf Botho van Stolberg en Wernigerode. 9
Caesarius schrijft in zijn opdracht aan Wilhelm Reiffenstein dat hij
de dagelijkse omgang die ze hadden toen hij bij hem in Stolberg verbleef,
erg mist. Hij beschrijft het gemis met een bij het genre van de
opdracht behorende overdrijving als een nauwelijks te dragen last. 10
Caesarius betreurt het dat hij door de afstand niet altijd in staat is
Joannis Caesarii ... nunc recens Hermanni Raiiani Welsdalii fructuosis scholiis nec non
Heinrichi Loriti Glareani poetae laureati selectissimis quibusdam annotationibus illustratae,
Köln 1568.”
6
Allgemeine Deutsche Biographie, p. 691.
7
Caesarius, Dialectica, fol. 1r: “Dialectica Ioannis Caesarii, novissime iam ab ipso autore
diligenter recognita et accessione locupletata capitibusque distincta, miro compendio
omnia fere eius artis praecepta complectens.
8
Voor informatie over de familie Reiffenstein, zie de Allgemeine Deutsche Biographie,
band 27, pp. 691-693.
9
Caesarius, Dialectica, fol. 2r: “Wilhelmo Riffenstein, quaestori et consiliario generosi
et illustris comitis a Stolberga et Vuernigeroda.”
10
Caesarius, Dialectica, fol. 2r: “Si quando in mentem mihi venit consuetudinis eius, qua
tecum interim cum Stolbergae agerem superioribus annis, non tam utebar quam fruebar
oppido quam familiarissime, Wilhelme vir magnanime ac iuxta non vulgariter docte, vix
mihi imperare possum, quin graviter molesteque feram illius consuetudinis carentiam.”