De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

124 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 (12) De wereld wordt bestuurd door voorzienigheid De menselijke aangelegenheden zijn een deel van de wereld Dus de menselijke aangelegenheden worden bestuurd door voorzienigheid Maximale propositie: wat toekomt aan het geheel komt ook toe aan de delen (quod toti convenit, et partibus) Differentia: vanuit het geheel, d.w.z. vanuit het integrale geheel dat bestaat uit de delen (a toto, hoc est ab integro quod partibus constat) Boëthius geeft hier hetzelfde voorbeeld (DDT 1188C3-9). p. 82, r. 24, ab utriusque partibus. Als ‘geheel’ op twee manieren wordt gezegd, wordt ook ‘delen’ op twee manieren gezegd, en correspondeert ook met elk van deze manieren een locus, namelijk ‘vanuit de delen van het geheel oftewel geslacht’ (a partibus totius sive generis) en ‘vanuit de delen van het integrale geheel’ (integri partes). p. 82, r. 25, an virtus sit mentis bene compositae habitus. Caesarius’ voorbeeld van een argumentatie ‘vanuit de delen van het geheel oftewel geslacht’ (bij de vraag of deugd de houding is van een goed ingestelde geest): (13) Rechtvaardigheid, dapperheid, gematigdheid en bezonnenheid zijn houdingen van een goed ingestelde geest Rechtvaardigheid, dapperheid, gematigdheid en bezonnenheid vallen onder deugd als onder een geslacht Dus deugd is de houding van een goed ingestelde geest Maximale propositie: wat aanwezig is bij elk deel apart, dat is noodzakelijk aanwezig bij het geheel (quod singulis inest partibus, id toti inesse necesse est) Differentia: ‘vanuit de delen van het geheel of geslacht’ (a partibus totius sive generis) Boëthius geeft hier hetzelfde voorbeeld (DDT 1188C13-D11). p. 82, r. 32, est ne rhetorica utilis? Caesarius’ voorbeeld van een argumentatie ‘vanuit de delen van het integrale geheel’ (bij de vraag of retorica nuttig is): (14) Vinding, dispositie, elocutie en herinnering zijn nuttig Vinding, dispositie, elocutie en herinnering zijn de delen van retorica Dus retorica is nuttig
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 125 Maximale propositie en differentia worden niet expliciet gegeven. Boëthius behandelt hier als voorbeeld de vraag of geneeskunst nuttig is (DDT 1188D11- 1189A4). p. 82, r. 36, num hic, quem servum esse constiterit, liber sit. Tot slot geeft Caesarius een voorbeeld van een destructieve argumentatie ‘vanuit de delen’. De vorige waren alle constructief. De vraag is of een bepaalde man een vrij man is. (15) De man is niet vrijgelaten door toevoeging aan de census, noch door aanraking met de vrijlatingsstaf, noch door een testament Dus de man is niet vrij Maximale propositie: als alle delen gescheiden zijn van een ding, is noodzakelijk ook het geheel ervan gescheiden (si omnes partes a re qualibet abiunctae fuerint, et totum necessario abiungetur) Differentia: vanuit de delen, of te wel, vanuit de opsomming van de delen (a partibus, sive a partium enumeratione) Boëthius geeft dit voorbeeld in constructieve vorm (DDT 1189A4-9). Het verschil tussen een geheel als geslacht en een geheel als ‘integraal geheel wat uit zijn delen bestaat’ wordt door Caesarius niet expliciet uitgelegd, maar uit de voorbeelden kunnen we het verschil afleiden. Een deel van een geheel als geslacht, d.w.z. een soort, krijgt wel op zichzelf al de naam van het geheel (zo is een mens een dier), terwijl dat bij delen van een integraal geheel niet kan (vinding is nog geen retorica; een dak is nog geen huis). Bij de laatste zijn alle delen nodig voordat er sprake is van het geheel (dat wil zeggen alle delen zijn noodzakelijke voorwaarden voor het geheel), bij de eerste is één deel genoeg (dat wil zeggen één deel is al een voldoende voorwaarde voor het geheel). Bij het laatste voorbeeld dat Caesarius noemt geeft hij niet aan met welk soort deel we hier te maken hebben. Het is echter duidelijk dat in dit voorbeeld één deel al genoeg is voor het geheel: een slaaf hoeft maar op één van deze manieren te zijn vrijgelaten om vrij te zijn. We hebben hier dus te maken hebben met een argumentatie ‘vanuit de delen van een geheel als geslacht’. In dit voorbeeld is het geslacht ‘vrij zijn’ en de soorten ‘vrij zijn door toevoeging aan de census’, ‘vrij zijn door aanraking met de vrijlatingsstaf’ en ‘vrij zijn door een testament’. Een argumentatie van dezelfde vorm als in het laatste voorbeeld, maar met de andere soort van deel en geheel, zou ook geldig zijn. Beschouw bijvoorbeeld: (16) Er is geen dak, geen muur, geen fundament Dus er is geen huis Deze redenering is geldig, maar sterker dan noodzakelijk. Als er alleen geen dak was was er ook geen huis geweest. Dit is niet het geval bij de redene-
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50:
3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52:
3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53:
Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58:
Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60:
4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62:
4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64:
4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66:
4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68:
4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70:
4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72:
4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78: Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80: Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 123: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154: 6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156: 6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158: Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160: Tractaten en capita van Caesarius
Page 167 and 168: Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170: Overzicht van de loci van Caesarius
Page 175 and 176:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?