De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

Inleiding
In het tweede deel van deze studie zullen we één tractaat van Caesarius’
Dialectica aandachtig bekijken. De keuze is gevallen op tractaat 9 ‘Over
de dialectische loci’ omdat het onderzoek op het gebied van de topica, het
onderwerp van dit tractaat, na verwaarlozing aan het eind van de Middeleeuwen
in humanistische kringen een nieuwe impuls krijgt en door een humanist
als Rudolf Agricola zelfs tot het middelpunt van de dialectica wordt
verheven. Het is interessant om te zien wat we van deze hernieuwde interesse
en inhoudelijke vernieuwingen terugvinden in een handboek als dat van
Caesarius. Was hij een vernieuwer of juist conservatief? Om deze vraag te
kunnen beantwoorden moeten we ons eerst verdiepen in de geschiedenis van
de topica. In hoofdstuk 4 zal ik in vogelvlucht een overzicht geven van (enkele)
ontwikkelingen op dit vakgebied door de eeuwen heen. Hierbij komen
Aristoteles (4.1), Boëthius (4.2), de Middeleeuwen (4.3) en Agricola (4.4)
aan bod. Na dit overzicht keren we terug naar Caesarius. In hoofdstuk 5
volgt de integrale tekst van zijn negende tractaat. Hoofdstuk 6 vormt een
commentaar op deze tekst waarbij mijn speciale aandacht uitgaat naar vragen
als: in welke traditie staat Caesarius? Uit wiens werk put Caesarius en
wie zegt hij te volgen? Wat is de plaats van de topica binnen de dialectica
bij Caesarius? Aannemend dat dit tractaat representatief is voor Caesarius’
hele werk zal ik de uitkomsten van de bestudering van dit tractaat combineren
met mijn bevindingen in hoofdstuk 3 en zo komen tot enige conclusies
over het werk als geheel.