De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

4.4 Agricola 73
Boëthius en de scholastieke traditie is dat de maximale proposities geheel
zijn verdwenen. 49 Een van de kritiekpunten van Agricola op de maximale
propositie is dat ze overbodig zijn. Iemand die exacte kennis heeft van de
aard van de loci, zal zich namelijk onmiddellijk de mogelijke inferenties vanuit
elke locus realiseren. 50 Daarom besteedt Agricola ook veel aandacht aan
het bespreken van de aard van elke locus. Een ander bezwaar van Agricola
tegen maximale proposities is dat ze niet flexibel zijn. 51 De maximale proposities
zijn zeer strikt geformuleerd en hierdoor beperkt qua toepassingsgebied.
Hierdoor doen ze volgens Agricola geen recht aan het argumentatieve
vermogen dat in de locus gelegen is. Alle mogelijke inferenties die in een
locus gelegen zijn worden wel gevat wanneer men de aard van de desbetreffende
locus goed kent.
De belangrijkste verschillen tussen Agricola en zijn voorgangers:
1. De dialectica heeft taken die traditioneel tot de retorica behoorde overgenomen.
2. Een centrale plek in De inventione dialectica is ingeruimd voor het
laten zien hoe de theorie van loci in een concrete situatie gebruikt kan
worden. Hiervoor draagt Agricola eigen voorbeelden aan en bespreekt
hij uitgebreid tekstpassages bij klassieke auteurs.
3. Het idee van de topica die (via maximale proposities) automatisch
argumenten genereert is veranderd in een flexibelere en dus breder
toepasbare opvatting van de topica als een theorie die mogelijkheden
aanreikt voor argumenten door erop te wijzen welke facetten er allemaal
aan een object zitten.
4. Agricola herstelt de verbinding tussen logica en natuurlijke taal. 52 Dit
hangt samen met punt 2 en 3. Het is voor Agricola niet genoeg als
de regels van de dialectiek toepasbaar zijn op een halfgeformaliseerde
kunsttaal, maar het object van de dialectiek moet echte natuurlijke
taal zijn.
Johannes Matthaeus Phrissemius († 1532), docent aan de Keulse artesfaculteit,
beschouwt deze ontwikkelingen als een verandering ten goede. Hij
laat zijn tekstuitgave van Agricola’s De inventione dialectica voorafgaan
door een brief aan de lezer waarin hij Agricola verdedigt tegen de beschuldiging
dat deze slechts met veel omhaal van woorden uiteenzet wat Petrus
Hispanus bondig en helder uitlegde. 53 Phrissemius wijst erop dat veel zaken
49 Mack, Renaissance Argument, p. 142.
50 Agricola, De inventione dialectica, p. 190.
51 Agricola, De inventione dialectica, pp. 188-190.
52 Mack, Renaissance Argument, p. 257.
53 Zie Phrissemius’ voorwoord in R. Agricola, De inventione dialectica libri tres cum
scholiis Ioannis Matthaei Phrissemii, Köln: F. Birchmann, 1528, a2r-a4v.