De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
86 Hoofdstuk 5. <strong>De</strong> tekst <strong>van</strong> tractaat 9: <strong>De</strong> locis dialecticis<br />
quidem differentia maximae: ab usibus sive ab usu. Locus vero maxima:<br />
cuius usus bonus est, ipsum quoque bonum est.<br />
Communiter accidentia, ut hoc loco accipiuntur, sunt quae sese comitantur,<br />
idque vel semper vel plurimum. Ab his igitur argumenta ducuntur<br />
5 quoties ea sumuntur accidentia quae relinquere subiectum vel non possunt<br />
vel non solent, ut si quis hoc modo di<strong>ca</strong>t: sapientem non paenitet. Paenitentia<br />
enim malum factum sequitur. Quod quia in sapientem non <strong>ca</strong>dit, ne<br />
paenitentia quidem. Locus quidem differentia maximae: a communiter accidentibus.<br />
Locus vero maxima: cui non inest aliquid, ei nec illud quod illius<br />
10 est consequens inesse potest. Rursus et hoc modo secundum affirmationem:<br />
pluit; ergo vapores in sublime levati sunt.<br />
Unde nec illud iam praetereundum est quod aliquoties quae naturaliter<br />
priora sunt in propositione tamen sunt consequentia, ut: peperit; igitur cum<br />
viro concubuit. Quocir<strong>ca</strong> non recte ita proponitur: inimicitiae sunt; igitur<br />
15 bellum est. Sed e contrario potius: bellum est; igitur inimicitiae sunt. Nam<br />
ut ludum plerunque comitatur certamen et ira, ita ex ira inimicitiae saepe<br />
oriuntur, et ex his funebre bellum, id quod ab Horatio elagantissime adnotatum<br />
est tertia ad Mecoenatem epistula:<br />
Ludus enim genuit trepidum certamen et iram<br />
20 ira truces inimicitias et funebre bellum.<br />
Aliquoties vero, quae naturaliter antecedunt, ea et in propositione priora<br />
sunt, ut: arrogans est; ergo odiosus est. Ex arrogantia enim quisque fit<br />
odiosus. Tale est et illud quod Anselmus inter medii ordinis theologos (nisi<br />
iudicio fallor) collo<strong>ca</strong>ndus, in libro <strong>De</strong> <strong>ca</strong>su diaboli annotavit his verbis:<br />
25 aliud est, inquit, rem aliquam <strong>ca</strong>usam esse alterius rei, aliud positionem rei<br />
<strong>ca</strong>usam esse ut aliud sequatur. Nam cum incendium non fit <strong>ca</strong>usa ignis,<br />
sed ignis e diverso incendii, positio tamen incendii <strong>ca</strong>usa est ut ignem esse<br />
sequatur.<br />
Caput 14: <strong>De</strong> locis, qui extrinsecus sumuntur, qui et quot sint<br />
30 Expositis locis qui ab ipsis terminis in quaestione positis sumuntur, restant<br />
dehinc exponendi qui licet extrinsecus sumpti argumenta tamen quaestionibus<br />
suppediant. Hi vero sunt: a rei iudicio sive ab autoritate, a similibus, a<br />
paribus, a proportione, a maiore, a minore, ab oppositis, a repugnantibus,<br />
a transumptione et a transmutata proportione.<br />
35 Caput 15: <strong>De</strong> loco ab autoritate sive a rei iudicio<br />
Locus qui rei iudicium tenet sive ab autoritate dicitur huiusmodi est, ut si<br />
di<strong>ca</strong>mus id esse quod vel omnes iudi<strong>ca</strong>nt, vel plures, et hi vel sapientes, vel