De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

148 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 Hoofdstuk 22: Over de intermediaire loci p. 90, r. 34, Medii. Tot slot behandelt Caesarius de groep van intermediaire loci. Tot deze groep behoren de loci ‘vanuit de casus’ (a casu), ‘vanuit de afgeleide’ (a coniugatis) en ‘vanuit de verdeling’ (a divisione). Deze groep van intermediaire loci is heterogeen: de reden waarom ze intermediair zijn verschilt. De loci ‘vanuit de casus’ en ‘vanuit de afgeleide’ zijn intermediair omdat ze tussen intrinsieke en extrinsieke loci in zitten: de argumenten worden niet geheel van buiten gehaald, maar ook niet uit de substantie zelf (Caesarius vergeet hier te noemen dat ze ook niet zijn gehaald uit de dingen die volgen op de substantie, de tweede subgroep van intrinsieke loci), maar ‘ze worden met een lichte verandering verbogen (deflectuntur) uit de casus of afgeleide van de termen zelf.’ De locus ‘vanuit verdeling’ is daarentegen intermediair omdat deze de ene keer intrinsiek en de andere keer extrinsiek is, zoals we in het volgende hoofdstuk zullen zien. De reden die Caesarius hier geeft waarom de loci ‘vanuit de casus’ en ‘vanuit de afgeleide’ intermediair zijn neemt hij over van Boëthius, DDT 1192C5-12: “Medii vero loci appellantur, quoniam si de justitia quaeritur, et a casu vel a conjugatis ducuntur, neque ab ipsa substantia proprie neque conjuncte, neque ab iis quae sunt extrinsecus posita videntur trahi, sed ex ipsorum casibus, id est quadam ex ipsis levi mutatione deductis. Jure igitur hi loci medii inter eos qui ab ipsis et eos qui sunt extrinsecus collocantur.” Boëthius noemt de tweede subgroep van intermediaire loci, in tegenstelling tot Caesarius, wel, namelijk met het woord ‘conjuncte’. p. 91, r. 5, casus. Caesarius zegt dat er van een casus sprake is wanneer een hoofdnaamwoord wordt verbogen in een bijwoord en dat er van afgeleide (conjugata) sprake is wanneer verschillende woorden op verschillende manier van hetzelfde woord zijn afgeleid. Zie Boëthius, DDT 1192B10-14: “Casus est alicujus nominis principalis inflexio in adverbium, ut a justitia inflectitur juste.(. . . ) Conjugata vero dicuntur quae ab eodem diverso modo deducta fluxerunt, ut a justitia justum, justus.” p. 91, r. 6, a Cicerone. Volgens deze definities en voorbeelden zou casus een speciaal geval van coniugata zijn, maar zo lijkt het toch niet bedoeld. Caesarius zegt namelijk vervolgens dat Cicero de verzamelgroep (van casus en coniugata) coniugata noemt. Hieruit mogen we opmaken dat Caesarius dit zelf in elk geval oorspronkelijk niet bedoelde. Cicero definieert coniugata als ‘woorden die zijn afgeleid uit woorden van dezelfde stam (genus)’, Topica, iii, 12: “Conjugata dicuntur quae sunt ex verbis generis eiusdem. Eiusdem autem generis verba sunt quae orta ab uno varie commutantur, ut sapiens sapienter sapientia.”
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 149 p. 91, r. 13, differentia. Het is onduidelijk of Caesarius deze differentia en maximale propositie bedoelt voor beide loci (en hij hier coniugata dus net als Cicero als de verzamelnaam gebruikt) of dat hij alleen een differentia en maximale propositie geeft voor de coniugata (in smalle zin). Hoofdstuk 23: Over de locus ‘vanuit verdeling’ In de behandeling van deze locus volgt Caesarius Boëthius zeer nauw. p. 91, r. 16, a divisione. Eerst verdeelt Caesarius verdeling (divisio) in verdeling door negatie (divisio a negatione) en verdeling door deling (divisio a partitione). Als voorbeeld van een verdeling door negatie geeft Caesarius: elk dier heeft voeten of heeft geen voeten. Verdeling door deling splitst hij later in dit hoofdstuk weer op in verdeling waarbij de delen tegelijk waar kunnen zijn en verdeling waarbij dit niet kan. Caesarius legt uit dat het bij de eerste subsoort gaat om het verdelen van een woord (vox) in zijn verschillende betekenissen (significationes); als voorbeeld van de tweede subsoort geeft hij: hij is of gezond of ziek. Verdeling door negatie en verdeling door deling waarbij de delen niet tegelijk waar kunnen zijn lijken sterk op elkaar. Caesarius noemt de tweede dan ook divisio per modum negationis (p. 92, r. 5). Ze hebben dan ook dezelfde maximale proposities (al zegt Caesarius dat niet expliciet). Het verschil is echter dat er bij de eerste een contradictoire tegenstelling is en bij de tweede een contraire (zie hoofdstuk 20). Caesarius wijst erop dat men verdelingen op twee manieren kan gebruiken in een argumentatie: of met een directe redenering (directa ratiocinatio) of met een reductio ad absurdum (ad aliquod impossibile inconveniensque ducunt). Tot nu toe heeft Caesarius Boëthius’ behandeling van deze locus letterlijk overgenomen (DDT 1192C12-1193A1: “Restat locus a divisione qui tractatur hoc modo: Omnis divisio vel negatione fit, vel partitione. Negatione fit ut si quis ita pronunciet: omne animal aut habet pedes aut non habet. Partitione vero velut si quis dividat: omnis homo aut est sanus, aut aeger.(. . . ) Fiunt autem argumentationes per divisionem, tum ea segregatione quae per negationem fit, tum ea quae per partitionem. Sed qui his divisionibus utuntur, aut directa ratiocinatione contendunt, aut in aliquod impossibile atque inconvenies ducunt, atque ita id quod reliquerant, rursus assumunt”). p. 91, r. 24, an ulla origo temporis fuerit. Ook de twee voorbeelden die Caesarius hier geeft van argumentatie ‘vanuit verdeling door negatie’, één via een directe redenering en één via reductio ad absurdum, neemt hij over van Boëthius. (DDT 1193A4-13: “Sit in quaestione propositum an ulla sit origo temporis. Quod qui negare volet, id nimirum ratiocinatione firmabit nullo modo esse ortum, idque directa ratiocinatione monstrabit hoc modo:
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50:
3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52:
3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53:
Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58:
Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60:
4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62:
4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64:
4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66:
4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68:
4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70:
4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72:
4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74:
4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76:
Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78:
Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80:
Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82:
descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84:
Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86:
Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88:
in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90:
persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92:
Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94:
Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 97 and 98: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 147: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154: 6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156: 6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158: Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160: Tractaten en capita van Caesarius
Page 167 and 168: Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170: Overzicht van de loci van Caesarius
Page 177 and 178: Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180: Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181: Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?