De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

3.5 Verwijzingen 43
Petrus Hispanus 80r, 80v
Humanistische auteurs:
Grieks:
Trapezuntius 16v, 45v, 50r
Latijn:
Alexander Hegius 78r, 111r, 115v
Erasmus van Rotterdam 76r, 101v
Georgius Valla Placentinus 92r, 121r
Hermolaus Barbarus 74r, 101v
Judocus Clichtoveus 88r, 124r
Jacobus Faber Stapulensis 26r, 54v, 56v, 67r, 70r, 88r, 115v,
120r, 124r, 134v
Laurentius Valla 4r, 11r, 12v, 16v, 92v, 107v
Marsilius Ficinus 7r, 8r
Rudolphus Agricola 95v, 97r, 102v
Thomas Linacer 92r
Tabel 3.1: De auteurs naar wie Caesarius verwijst in zijn Dialectica.
Eén ding valt onmiddellijk op in dit overzicht: Caesarius verwijst zeer vaak
naar klassieke auteurs, redelijk veel naar andere humanisten en amper naar
middeleeuwse schrijvers. Precies het patroon dat je zou verwachten bij een
humanist.
Met 75 verwijzingen is Aristoteles de grote autoriteit. Naast een Aristotelische
opzet is dus ook dit aspect van het werk als ‘Aristotelisch’ te
bestempelen. Boëthius komt op de tweede plaats met 32 verwijzingen. In
de vele verwijzingen naar Aristoteles en Boëthius verschilt dit werk niet van
middeleeuwse schoolboeken. De grote aandacht voor Cicero (25 keer) en, in
geringere mate, Quintilianus (11 keer), is echter wel een belangrijk verschil
met scholastieke logicaboeken. 48 We zien hier duidelijk de invloed van de
retorische dialectiek. Lukte het Caesarius bij de opzet van het werk niet om
de ideeën van de retorische dialectiek te verwerken, hier, met de keuze van
zijn bronnen, maakt Caesarius toch duidelijk dat de retorische dialectiek de
stroming is waarin hij zijn leerboek plaatst.
De invloed van de tweede stroming binnen de humanistische dialectiek,
de Aristotelische dialectiek (zie 2.3), zien we in de verwijzingen naar de
Griekse Aristoteles-commentatoren.
Uit de tot nu toe genoemd klassieke bronnen haalt Caesarius informatie
die direct op het vak dialectica betrekking heeft. Naar een groot deel van de
andere klassieke auteurs verwijst Caesarius vooral om zijn eruditie te tonen.
Citaten van geschiedschrijvers, medici, astrologen, dichters enzovoortst, die
48 Van de 25 verwijzingen naar Cicero zijn er slechts twee naar dezelfde passage (fol. 94v
en 102v naar de definitie van locus als sedes argumenti in Topica, ii,8); bij Quintilianus
wordt er nooit meer dan één keer naar dezelfde passage verwezen.