De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

34 Hoofdstuk 3. Caesarius’ Dialectica
geen scholastieke auteurs zullen zijn).
• Van deze auteurs zijn alleen de hoofdzaken overgenomen, zodat
alle onderdelen van de dialectica worden behandeld, maar niet tot
in de kleinste details.
• Samenhangend met het vorige punt: het werk is afgestemd op het
onderwijs en daarom beknopt maar niet té beknopt.
• Hoewel hij het overdragen van kennis belangrijker vindt dan een
elegant taalgebruik, mogen we verwachten dat hij scholastiek taalgebruik
probeert te vermijden en zijn eruditie toont met verwijzingen
naar antieke bronnen, aangezien hij, zoals het een goed
humanist betaamt, de barbaarse werken zonder eruditie van zijn
voorgangers minacht.
3.3 Barbaarse sofisten
Hoewel Caesarius’ Dialectica over het algemeen niet erg polemisch van
aard is, kan Caesarius het af en toe niet laten om flink te keer te gaan
tegen ‘die barbaarse sofisten’, een onder humanisten geliefde benaming
voor scholastieke logici. Hier een aantal aantijgingen op een rij:
In fol. 42v-43r verwoordt Caesarius het bekende humanistische idee
dat met de komst van de barbarij (barbaries) een ondergang van bijna
alle goede studies gepaard is gegaan. Door de barbarij te verdrijven
zullen die studies ook weer in ere hersteld worden. 23 In fol. 82r wijst
Caesarius erop dat de etymologie die ‘de barbaren’ voor het woord
‘logica’ geven niet klopt, ‘zoals zij bijna alle dingen zonder enige welbespraaktheid
en zeer afstotelijk zeggen’. 24 In fol. 90r deelt Caesarius
(volgens de Aristotelische indeling van onwetendheid (ignorantia) in
twee soorten, niet-weten en verkeerd-weten) de ‘barbaren en sofisten’
in in de groep van mensen die verkeerd weten, omdat zij ‘hoewel ze
willen doen lijken dat ze alles begrijpen, niets begrijpen, behalve dan
op hun eigen manier, dat wil zeggen verkeerd.’ 25
In fol 128r ageert Caesarius tegen de gewoonte van ‘sofisten’ om aan
de taal regels op te leggen die niet gedestilleerd zijn uit de teksten van
23 Caesarius, Dialectica, 43r: “Haec [barbaries] siquidem ut semel introducta causa proculdubio
fuit abolitionis omnium pene bonorum studiorum, ita explosa demum efficiet, ut
omnia illa pristino sub nitiori restituantur.”
24 Caesarius, Dialectica, 82r: “Logica igitur quasi rationalis scientia dicta est, non quidem
(ut barbari nomen ipsum interpretantur, ut alia fere omnia infantissime foedissimeque)
etymologia ad hoc adducta aliqua (...).”
25 Caesarius, Dialectica, 90r: “Tales profecto sunt barbari omnes et sophistae, qui, cum
omnia intelligere videri velint, nihil intelligunt, nisi suo more, hoc est corrupte.”