De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

116 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 (7) Witheid ligt ten grondslag aan geen enkel accident Substantie is wat ten grondslag ligt aan alle accidenten Dus witheid is geen substantie Maximale propositie: waaraan de omschrijving niet toekomt, daaraan komt ook het omschrevene niet toe Differentia: vanuit de omschrijving Het is duidelijk dat de maximale propositie hier weer van buiten kracht verschaft aan de argumentatie en niet als een premisse onderdeel uitmaakt van de argumentatie. Het enige verschil tussen dit voorbeeld bij Boëthius en bij Caesarius is weer de maximale propositie. Boëthius geeft geen aparte maximale propositie voor omschrijvingen, maar zegt dat deze maximale propositie hetzelfde is als voor definities (waarmee hij waarschijnlijk bedoelt dat we in de maximale propositie voor definitie ‘definitie’ moeten vervangen door ‘omschrijving’ en ’gedefinieerde’ door ‘omschrevene’). p. 81, r. 2, a nominis interpretatione. Hier voegt Caesarius nog een derde locus ‘vanuit substantie’ toe: ‘vanuit de interpretatie van een naam’. Deze lijkt volgens Caesarius veel op de andere twee (illis haud multum absimilis). Zoals uit de voorbeelden blijkt wordt met ‘interpretatie’ ‘etymologie’ bedoeld. We zouden ‘interpretatio nominis’ kunnen vertalen met ’etymologische uitleg van een woord’. p. 81, r. 6, notationem. Volgens Caesarius gebruikt Cicero voor ‘interpretatio nominis’ de naam ‘notatio’, en Aristoteles de naam ‘symbolum’. Het eerste is waar en vinden we in Cicero, Topica, viii, 35; het tweede is echter niet waar. Caesarius is hier op het verkeerde been gezet door het citaat uit Cicero’s Topica. Cicero, Topica, viii, 35: “Vele argumenten worden afgeleid vanuit de notatio. Dit is het geval wanneer een argument wordt ontwikkeld vanuit de zeggingskracht van een naam, en dit noemen de Grieken , dat woord voor woord vertaald veriloquium is. Maar om de nieuwheid van een niet erg geschikt woord te vermijden, noemen wij deze soort notatio, omdat de woorden de tekens (notae) van de dingen zijn. Dus Aristoteles noemt dit, wat in het Latijn nota is, . (Multa etiam ex notatione sumuntur. Ea est autem, cum ex vi nominis argumentum elicitur; quam Graeci appellant, id est verbum ex verbo veriloquium; nos autem novitationem verbi non satis apti fugientes genus hoc notationem appellamus, quia sunt verba rerum notae. Itaque hoc quidem Aristoteles appellat, quod Latine est nota.) Cicero spreekt hier inderdaad over Aristoteles die de naam ‘symbolum’ gebruikt, maar hij zegt niet dat Aristoteles gebruikt voor ‘notatio’, maar voor ‘nota’ (‘teken’). Wat Cicero is juist. Inderdaad schrijft Aristoteles in De interpretatione, 16a3-
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 117 4, dat gesproken klanken tekens () zijn van de aandoeningen in de geest en dat de geschreven dingen weer tekens zijn van de gesproken klanken. Caesarius heeft Cicero hier onnauwkeurig gelezen en de zaken door elkaar gehaald. p. 81, r. 6, philosophiae. Ook bij deze locus geven Caesarius en Boëthius hetzelfde voorbeeld (Boëthius, DDT 1187D11-14). Ze behandelen de vraag of filosofie nagestreefd moet worden. (8) Filosofie is de liefde voor wijsheid Niemand twijfelt dat wijsheid nagestreefd moet worden Dus moet filosofie nagestreefd worden Maximale propositie: waaraan de interpretatie van de naam toekomt, daaraan komt ook de naam zelf toe, waarvan de interpretatie is gegeven Differentia: vanuit de interpretatie Ook bij dit voorbeeld geeft Boëthius geen aparte maximale propositie. Met dit ene voorbeeld is voor Boëthius deze locus voldoende besproken. Caesarius bespreekt uitgebreid nog een aantal andere voorbeelden. Dit is opvallend, zeker wanneer men bedenkt dat Caesarius een handboek schreef en dat in handboeken het topicagedeelte juist vaak een samenvatting is van Boëthius’ tweede boek. Dat Caesarius deze locus uitgebreider bespreekt dan Boëthius en het nodig vindt om nog een aantal voorbeelden toe te voegen, moet wel wijzen op een bijzondere interesse van Caesarius in etymologieën. In deze interesse in etymologieën en in taal in het algemeen treedt hij als humanist naar voren. Zijn achtergrond als docent Grieks versterkt deze interesse nog eens. p. 81, r. 12, interpretari. Vooral mensen met talenkennis (qui linguarum imperiti non sunt) (en dus Caesarius zelf) kunnen deze locus goed gebruiken. Het Latijnse ‘interpretari’ betekent naast ‘interpreteren’ ook ‘vertalen’. Daarom kan Caesarius zeggen dat interpretari niets anders is dan ‘de ene taal uitleggen (exponere) door middel van een andere taal’. p. 81, r. 13, in eadem nonnunquam lingua. Maar interpretari hoeft niet per se door middel van een andere taal te gebeuren. Een woord kan ook in dezelfde taal uitgelegd worden. Caesarius geeft hier als voorbeeld dat locuples (rijk) komt van ‘een overvloed aan plaatsen (loci) hebben’. Dezelfde etymologie vinden we in Aulus Gellius, Noctes Atticae, 10.5.2: “Hij [Publius Nigidius] zegt tevens dat iemand locuples (rijk) genoemd wordt uit een samengestelde term, omdat hij pleraque loca, dat wil zeggen ‘veel bezittingen’ heeft” (Item ‘locupletem’ dictum ait ex compositis vocibus, qui ‘pleraque loca’, hoc est qui multas possessiones teneret). Ook Isidorus van
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50:
3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52:
3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53:
Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58:
Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60:
4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62:
4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64:
4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66: 4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68: 4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70: 4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72: 4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78: Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80: Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 115: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154: 6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156: 6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158: Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160: Tractaten en capita van Caesarius
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?