De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

4.3 Middeleeuwen 67
ligt zijn de maximale propositie en de differentia extrinsiek. Ze zijn intermediair
als ze op één manier te maken hebben met de natuur van subject of
predicaat en op een andere manier niet. Aangezien Johannes Caesarius deze
indeling overneemt zullen we bij de bespreking van zijn tekst hier dieper op
ingaan.
Een belangrijke verschuiving die is opgetreden tussen Aristoteles en Boëthius
is dat de context van het debat bij laatstgenoemde naar de achtergrond is
geschoven. 25 Bij Boëthius (zoals ook al bij Cicero) is dialectica primair
een discipline geworden om argumenten te vinden. Net als Aristoteles is
Boëthius van mening dat dialectiek primair wordt gebruikt in een debat, 26
maar Boëthius verbindt dialectiek niet zo strikt met het debat als Aristoteles
dat doet. Bij Aristoteles is de context van het debat continue aanwezig,
Boëthius noemt het (misschien omdat het er in de traditie bij hoort) maar
heeft er weinig aandacht voor. De argumenten zelf zijn waar het hem om
gaat.
Een ander belangrijk verschil is dat Boëthius zijn loci niet meer indeelt
op grond van het predicabile zoals Aristoteles deed, maar zijn eigen systeem
van indeling heeft. Bij de behandeling van de afzonderlijke loci zegt hij wel
tot welk van de vier predicabilia de vraag behoort, maar het predicabile heeft
in zijn topica eigenlijk geen functie. Het is een rudimentair element van de
traditie. 27
Verder is de methode van het vinden van argumenten is bij Boëthius
minder informeel en meer geordend dan bij Aristoteles. Aristoteles was nog
zoekende en had zijn concepten nog niet allemaal even helder, bij Boëthius
is het een volwassen wetenschap geworden.
4.3 Middeleeuwen
De middeleeuwse filosofen hebben op het gebied van de topica de werken
van Aristoteles en Boëthius als uitgangspunt genomen. Deze autoriteiten
hebben hierbij echter een verschillend lot gekend. 28
Aristoteles’ Topica is kort voor 1150 ingevoerd in het lesprogramma op
de middeleeuwse scholen en later universiteiten. In de tweede helft van de
twaalfde eeuw wordt het werk algemeen gebruikt. Het eerste commentaar
dat bewaard is gebleven stamt uit de jaren dertig van de dertiende eeuw. 29
Het werk blijft gebruikt worden in het onderwijs tot aan het eind van de
Middeleeuwen. De tekst van Aristoteles is toegankelijk voor de middeleeuwse
commentatoren via een vertaling van Boëthius.
25 Zie Stumps inleiding in Boëthius, De topicis differentiis [Stump], p. 23-24.
26 Boëthius, De differentiis topicis [Migne], 1206C3-D4.
27 Green-Pedersen, The Tradition of the Topics, p. 71.
28 Zie hiervoor Green-Pedersen, The Tradition of the Topics, pp. 87-93 en 123-126.
29 Green-Pedersen, The Tradition of the Topics, p. 87.