De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

146 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 hier respectievelijk ‘duivel’ en ‘koning’ en mogen hier dus door deze woorden vervangen worden. De laatste twee voorbeelden geeft Caesarius om te laten zien dat niet alleen filosofen en andere schrijvers deze locus gebruiken, maar ook heilige teksten er vol van staan. Hoofdstuk 20: Over de loci ‘vanuit de tegengestelde’ en ’vanuit de tegenstrijdige’ p. 89, r. 36, Ab oppositis. Caesarius geeft hier van elk van de vier vormen van tegenstelling (contrair, privatief, relatief en contradictoir) een voorbeeld. Hij verwijst voor een uitgebreide behandeling van de verschillende vormen van tegenstelling naar tractaat 2 over de predicamenten (hoofdstuk 22 en 23, zie Bijlage A). Vervolgens geeft hij voor elke vorm van tegenstelling een voorbeeld van een argumentatie die vanuit deze tegenstelling gemaakt kan worden. De maximale propositie luidt dat bij contraire, privatieve, relatieve en contradictoire dingen, de tegengestelden niet samengaan. Daarnaast is er nog een maximale propositie die alleen voor relatieve tegenstellingen geldt, namelijk dat bij relatieve dingen het een niet kan bestaan zonder het ander. Boëthius bespreekt in boek 2 de verschillende vormen van tegenstelling ook apart, maar de voorbeelden en de maximale proposities die hij daar geeft zijn heel anders dan die van Caesarius (DDT 1191B11-1192A2). Caesarius volgt in de behandeling van deze locus veel sterker boek 3 van de DDT. DDT 1197D10-1198A10: “Contraria vero quae Cicero appellat, quatuor modis dividuntur: aut enim adversa sunt, ut album, nigrum; aut privantia, ut justitia, injustitia; aut relativa, ut dominus, servus; aut negativa, ut vivere, non vivere. Ab his omnibus ita argumenta ducuntur. Ab adversis: si bona est sanitas, mala est aegritudo; a privantibus: si injustitiam fugimus, justitiam sequamur; a relativis: quisquis pater esse vult habeat filium; a negantibus: non me accusas fecisse quod me non fecisse defendis. Quaestiones de accidentibus. Maxima propositio: In adversis, privantibus et negantibus contraria sibi convenire non posse, in relativis autem absque se relativa esse non posse. Locus a contrariis, quae melius opposita vocarentur.” Cicero gebruikt andere benamingen voor de verschillende vormen van tegenstelling van Aristoteles dan de Latijnse vertalingen die in de loop der eeuwen standaard zijn geworden. We zien dat Caesarius deze passage voor een groot deel volgt, maar de benamingen die hij daar aantreft vervangt door de standaardbenamingen. p. 90, r. 13, repugnantia. Caesarius definieert tegenstrijdige dingen als dingen die hoewel ze door geen enkele tegenstelling onderling tegengesteld zijn, toch zo verschillend zijn van elkaar dat de een absoluut niet over de ander geprediceerd kan worden. Deze locus komt niet voor in de Themistiaanse lijst van Boëthius (boek 2); in boek 3 met de Ciceroniaanse lijst
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 147 wordt deze wel besproken, DDT 1198D14-1199A6: “Repugnantia vero sunt contrariorum consequentia, ut vigilare, dormire, contraria sunt, stertere dormientibus adjunctum est. Stertere igitur ac vigilare repugnantia sunt, ab his ita fit argumentum: Tune eum dicas vigilare, qui stertat? Quaestio de accidente, argumentum a repugnantibus. Maxima propositio: Repugnantia sibi convenire non posse.” De definitie van tegengestelde dingen en het voorbeeld wijken af van die van Caesarius, maar de maximale propositie is hetzelfde. Caesarius zegt dat tegenstrijdige (repugnantia) door sommigen ook wel ‘verwijderde’ (disparata) worden genoemd. Deze benaming vinden we onder andere bij Buridanus. 46 Nadat hij de loci die Petrus Hispanus geeft één voor één heeft becommentarieerd, bespreekt hij nog enkele loci die Hispanus niet heeft besproken maar andere auteurs wel. Daaronder valt ook de locus ‘vanuit de verwijderde’ (a disparatis). We hebben gezien dat Caesarius in dit hoofdstuk meer boek 3 van Boëthius’ DDT volgt dan boek 2. Hoofdstuk 21: Over de locus ‘vanuit de doorgevoerde analogie’ p. 90, r. 24, a transmutata proportione. In hoofdstuk 16 zagen we dat bij gelijkheid een ding met een ding wordt vergeleken, en in hoofdstuk 17 dat bij een analogie een verhouding tussen dingen met een verhouding tussen andere dingen wordt vergeleken (dus een vergelijking van verhoudingen). In dit hoofdstuk gaat Caesarius nog een stap verder en vergelijkt hij analogieën, dat wil zeggen: hij vergelijkt verhoudingen van verhoudingen (de verhouding tussen de ene verhouding en de andere). Bij een analogie staan zoals we zagen twee dingen in dezelfde verhouding tot elkaar als twee andere dingen. In het algemeen zouden we een analogie kunnen formuleren als a:b = c:d. Een doorgevoerde analogie (transmutata proportio) gaat een stap verder en zegt als: a:b = c:d dan a:c = b:d. Caesarius illustreert dit met een voorbeeld uit de rekenkunde: als 8 staat tot 4 is als 6 staat tot 3, dan is 8 staat tot 6 als 4 staat tot 3. Deze locus komt niet voor bij Boëthius, noch in de Themistiaanse noch in de Ciceroniaanse lijst. Caesarius zegt dat door sommigen (a quibusdam) deze locus wordt toegevoegd. Buridanus noemt deze locus in zijn commentaar op Petrus Hispanus. 47 Buridanus geeft ook hetzelfde voorbeeld met getallen. 46 Buridanus, Summulae, pp. 482-483. 47 Buridanus, Summulae[Klima], p. 477.
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50:
3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52:
3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53:
Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58:
Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60:
4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62:
4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64:
4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66:
4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68:
4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70:
4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72:
4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74:
4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76:
Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78:
Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80:
Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82:
descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84:
Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86:
Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88:
in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90:
persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92:
Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94:
Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 145: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154: 6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156: 6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158: Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160: Tractaten en capita van Caesarius
Page 167 and 168: Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170: Overzicht van de loci van Caesarius
Page 177 and 178: Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180: Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181: Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?