Ajuntament de Vinalesa
Ajuntament de Vinalesa
Ajuntament de Vinalesa
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2. Història. D’alqueria islàmica a poble <strong>de</strong> llauradors<br />
oriünd d’Irlanda, el qual va arreplegar amb èxit el testimoni<br />
<strong>de</strong> l’industrial francès, i hi introduí algunes <strong>de</strong> les novetats<br />
tecnològiques <strong>de</strong>l seu temps —fonamentalment l’ús<br />
<strong>de</strong>l vapor en la maquinària fabril 540 . Trénor pertanyia al selecte<br />
grup <strong>de</strong> burgesos forans, que sense arrels en els po<strong>de</strong>rs<br />
i cercles financers locals, havia aconseguit ràpidament ferse<br />
un lloc entre l’elit econòmica <strong>de</strong> la ciutat <strong>de</strong> València 541 .<br />
No <strong>de</strong>ba<strong>de</strong>s, passat un temps relativament curt, la societat<br />
empresarial que encapçalava els nous <strong>de</strong>stins <strong>de</strong> la Fàbrica<br />
<strong>de</strong> <strong>Vinalesa</strong>, la Societat Trénor y Cía, es convertí en la més<br />
important <strong>de</strong> la capital valenciana i una <strong>de</strong> les més rellevants<br />
<strong>de</strong> tota la regió 542 .<br />
No <strong>de</strong>ixa <strong>de</strong> ser curiós observar que un <strong>de</strong>ls pilars<br />
<strong>de</strong>l capitalisme valencià <strong>de</strong>l segle XIX 543 començà<br />
entre la casolana atmosfera <strong>de</strong> les cases <strong>de</strong><br />
Gafaüt, la Séquia <strong>de</strong> Moncada i el carrer Major <strong>de</strong><br />
<strong>Vinalesa</strong>, just quan el po<strong>de</strong>r i el patrimoni <strong>de</strong> la<br />
darrera institució senyera <strong>de</strong> l’Antic Règim a <strong>Vinalesa</strong>,<br />
la Cartoixa <strong>de</strong> Vall <strong>de</strong> Christ, estava <strong>de</strong>sintegrant-se<br />
d’igual forma que altres “velles” senyories<br />
<strong>de</strong>samortitza<strong>de</strong>s 544 , donant pas a una altre perío<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> la història, on els homes <strong>de</strong> negocis i les finances capitalistes passaven a dominar <strong>de</strong><br />
manera oberta l’escena econòmica, política i social, i en el cas <strong>de</strong> l’Horta, posaven un<br />
especial interès en controlar i administrar el seu territori i els seus recursos 545 .<br />
La història d’aquesta saga empresarial en relació al poble <strong>de</strong> <strong>Vinalesa</strong> tot just començà<br />
l’any 1838, quan el britànic Tomàs Trénor fundaba la sociedad colectiva Trénor y Cía. Y,<br />
tras acumular cierto capital, adquiría diversas propieda<strong>de</strong>s, entre ellas la fábrica <strong>de</strong> <strong>Vinalesa</strong><br />
a comienzos <strong>de</strong> los cuarenta <strong>de</strong>l siglo XIX 546 l’any 1842 547 , com part d’un ample conjunt<br />
<strong>de</strong> distintes activitats mercantils.<br />
El esponente aña<strong>de</strong> que segun consejo <strong>de</strong> personas inteligentes cree que en la referida acequia, en el trozo que compren<strong>de</strong> su heredad se<br />
pue<strong>de</strong> edificar un molino harinero por el <strong>de</strong>snivel y paso <strong>de</strong> agua y por la localidad, sin perjuicio <strong>de</strong> tercero. Pi<strong>de</strong> se comisione á un Ingeniero<br />
ó facultativo que pase á reconocer el terreno y previas diligencias oportunas se conceda al recurrente el permiso correspondiente<br />
para construir dicho molino...<br />
[...] f. 4: Don Jose Serrano Arquitecto <strong>de</strong> la <strong>de</strong> Nuestro Señor San Carlos <strong>de</strong> esta Ciudad Perito nombrado por la Comuna <strong>de</strong> la Real Acequia<br />
<strong>de</strong> Moncada con el fin <strong>de</strong> examinar si el Molino que se propone construir en su heredad D. Joaquin Izquierdo con aprovechamiento <strong>de</strong><br />
las aguas <strong>de</strong> dicha acequia pue<strong>de</strong> o no perjudicar los intereses <strong>de</strong> dicha Comuna <strong>de</strong>bo manifestar: que me he constituido en el punto<br />
<strong>de</strong> la fabrica <strong>de</strong> <strong>Vinalesa</strong> y don<strong>de</strong> se intenta construir el artefacto, habiendo observado, que en aquel dia, que fue el 10 <strong>de</strong>l corriente,<br />
las aguas <strong>de</strong>la acequia tenian una altura media porque aumentaban y bajaban <strong>de</strong>l estado que tenian sobre un palmo segun acequia<br />
Bernardo Rodriguez representante <strong>de</strong> la Comuna, quien avisto y estado presente en el reconocimiento<br />
Practicadas las operaciones que me parecieron mas proce<strong>de</strong>ntes y conformes procure averiguar el <strong>de</strong>snivel que havia <strong>de</strong> inpedirse á<br />
superficie <strong>de</strong> agua <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el extremo <strong>de</strong> dicha heredad ala parte [...] Bajo estos antece<strong>de</strong>ntes es visto que solo Don Tomas Trenor es el<br />
dueño <strong>de</strong>l salto <strong>de</strong>l agua...”<br />
ADPV, E.3.1., leg, 73, exp. 1282 bis 1 (1846).<br />
535 FRANCH 2004: 42-44.<br />
536 RUIZ 2005: 252-253.<br />
537 RUIZ 2005: 253.<br />
538 RUIZ 2005: 253-254.<br />
539 Per un coneixement més <strong>de</strong>tallat <strong>de</strong> la seua biografia, vegeu: PONS i SERNA 1992; PONS i SERNA 1993; TRÉNOR 1995 i RUIZ<br />
2005.<br />
540 CALATAYUD 2001: 187.<br />
541 PONS i SERNA 2001: 133.<br />
542 RUIZ 2005: 4.<br />
543 “La sociedad Trénor y Cía. contribuyó <strong>de</strong> forma <strong>de</strong>stacada al <strong>de</strong>sarrollo económico y <strong>de</strong>spegue industrial <strong>de</strong> la economía valenciana <strong>de</strong><br />
la segunda mitad <strong>de</strong>l siglo XIX.” RUIZ 2005: 13.<br />
544 “La <strong>de</strong>samortización fue un proceso largo, complejo e intermitente que duró más <strong>de</strong> medio siglo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1798 hasta 1855, si bien las etapas<br />
más importantes fueron dos. La conocida como <strong>de</strong>sarmortización eclesiástica, <strong>de</strong>l bienio 1836-1837, llevada a cabo por el ministro <strong>de</strong><br />
hacienda Mendizabal, que puso en venta los bienes <strong>de</strong>l clero, tras haber suprimido un año antes la mayoría <strong>de</strong> conventos y monasterios,<br />
y la <strong>de</strong>nominada <strong>de</strong>samortización general, realizada en 1855 por el entonces ministro <strong>de</strong> hacienda Madoz, que afecto a propieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l<br />
clero secular y los bienes <strong>de</strong> propios, <strong>de</strong> los municipios.” RUIZ 2005: 87.<br />
545 “(...) les preocupacions <strong>de</strong> la societat burgesa urbana <strong>de</strong> la ciutat <strong>de</strong> València envers la realitat rural circumdant, en la qual participaven<br />
sovint com a agent actiu, ja fóra a través d’inversions o com a subministradora <strong>de</strong> matèries u utensilis; ja fóra com a intermediària,<br />
contractadora <strong>de</strong> mà d’obra o fins i tot propietària.” SOLER 1996: 1.<br />
F4<br />
F5<br />
158 - 159<br />
F1. <strong>Vinalesa</strong> al 1821.<br />
F2. <strong>Vinalesa</strong> al 1883 .<br />
F3. l’Horta <strong>de</strong> València a<br />
començaments <strong>de</strong>l segle XIX<br />
F4. De finestres i andanes<br />
F5. Alqueries, un poblament<br />
dispers al terme <strong>de</strong> <strong>Vinalesa</strong>