CUMHURİYET DÖNEMİ ŞİİRİNDE ANNE

3.1. 9. Toplumsal İçerikli Şiirlerde Anne
Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri içinde anne temasını toplumsal konuları
içeren şiirlerde de görmekteyiz. Bu şiirlerde anne adeta birinci anlamından çıkmış,
şairlerin toplumsal ve sosyal dünya görüşleri içinde başka bir biçime kavuşmuştur.
Toplumsal içerikli şiirlerde anne temasının yer alması şiire büyük bir derinlik
ve zenginlik katmıştır. Sevgi, şefkat, fedakârlık, aileyi bir arada tutan gücü
nedeniyle şiirlere anlam derinliği katarken toplumu ve elbette anneleri etkileyen
konularda vatan, millet, milleti etkileyen din, göç, fakirlik, kadın-erkek eşitsizliği,
sosyal adalet-adaletsizlikte “anne”, olayları ve durumları somutlaştırmada
vazgeçilmez bir araç olmuştur. Bu bölümde toplumsal konuların içinde yer alan
Yahya Kemal’in annesinden ona aktarılan din, millet, tarih ve yurt sevgisi; Nâzım
Hikmet’te vatan sevgisi, sosyalist dünya görüşü ile toplumsal eleştiri düzleminde
Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu kadını, savaşın kötülüğü; Amet Kutsi’de
Anadolu kadınının durumu, Arif Nihat’ta vatan ve tarih tutkusu, Gülten Akın’da
anne olmuş ya da olmamış kadınların sosyal eşitsizlikle kuşatılmışlığı, cezaevinde
suçsuz yere tutulan çocukları için mücadele eden anneler, göç, sürgün olgularının
annedeki etkisi; Sezai Karakoç’ta Diriliş düşüncesi dâhilinde Doğu ve Anadolu
kadının durumu; Ataol Behramoğlu’da sosyalist dünya görüşü bağlamında toplumsal
eşitsizlik ele alınmıştır. Sıraladığımız bu konular tümüyle toplumu
ilgilendirdiğinden, anne ile ilişkilendirilerek incelenecektir.
Yahya Kemal, annesinden aldığı dinî ve millî telkinler şiirinin içinde
toplumla ilgili konular bağlamında işlemiştir. İlk önce bireysel bir konu gibi görünen
dinî ve millî telkinler, Beyatlı’nın şiirlerinde toplumu ilgilendiren bir biçim içinde
verildiği için bu bölümde icelemeyi uygun gördük. Nitekim Yahya Kemal, dini,
Türklüğü besleyen unsurlardan biri olarak görür.
Beyatlı’daki dinî duyguların kaynağı, çok ileriki yaşlarda bile bir “yut özlemi
–dâüssılası” gibi kendisini saran Üsküp anıları içindedir. Bu anılarda özellikle
çocukluk çağında babasının izleri hemen hemen yoktur. Buna karşın “ümmî” ancak
görgülü bir kadın olan annesi Nakıye Hanım gelenekten gelen bilgilerle ve bir kadın
hassasiyetiyle onda ilk dinî duyguların temelini verir. Henüz okula başlamamış
359