20.03.2018 Views

Ser de Imagen y de Signos Abordajes del Patrimonio Cultural. Editado por el Doctorado en Patrimonio Cultural de la Universidad Latinoamerican

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>por</strong>: J<strong>en</strong>ny González Muñoz<br />

En <strong>la</strong> figura anterior se pue<strong>de</strong> apreciar un <strong>de</strong>talle <strong>de</strong>l óleo <strong>de</strong> Tito Sa<strong>la</strong>s, don<strong>de</strong> se<br />

muestra al g<strong>en</strong>eral Páez montado a caballo <strong>en</strong> p<strong>la</strong>no c<strong>en</strong>tral, con <strong>la</strong> <strong>la</strong>nza <strong>en</strong> <strong>la</strong> mano,<br />

<strong>el</strong> sombrero que ha caído al su<strong>el</strong>o, mi<strong>en</strong>tras los otros l<strong>la</strong>neros se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran a su<br />

alre<strong>de</strong>dor <strong>en</strong> p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> lucha. Se ha <strong>de</strong> <strong>de</strong>stacar <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> vestim<strong>en</strong>ta cotidiana<br />

que i<strong>de</strong>ntifica estereotipadam<strong>en</strong>te al l<strong>la</strong>nero <strong>en</strong> sus fa<strong>en</strong>as <strong>de</strong> campo: <strong>el</strong> pantalón kaki<br />

arremangado hasta un poco más abajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> rodil<strong>la</strong>, <strong>de</strong>scalzo, sin camisa o con camisa<br />

b<strong>la</strong>nca, sombrero, y, <strong>en</strong> este caso, <strong>la</strong> <strong>la</strong>nza, como arma <strong>de</strong> batal<strong>la</strong>. En <strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro, al fondo,<br />

se observa <strong>la</strong> figura <strong>de</strong> Simón Bolívar, c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te difer<strong>en</strong>ciado con un pantalón b<strong>la</strong>nco,<br />

camisa b<strong>la</strong>nca y botas negras.<br />

Otros acontecimi<strong>en</strong>tos im<strong>por</strong>tantes para <strong>la</strong> historia <strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezu<strong>el</strong>a con pres<strong>en</strong>cia<br />

l<strong>la</strong>nera, son <strong>la</strong>s situaciones que antecedieron a <strong>la</strong> Batal<strong>la</strong> <strong>de</strong> Boyacá (6 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong><br />

1819) <strong>en</strong> <strong>el</strong> camino <strong>por</strong> <strong>el</strong> páramo <strong>de</strong> Pisba, actual República <strong>de</strong> Colombia, lugar don<strong>de</strong><br />

los Bravos <strong>de</strong> Apure, comandados <strong>por</strong> <strong>el</strong> g<strong>en</strong>eral José <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cruz Carrillo, muchos <strong>de</strong><br />

<strong>el</strong>los sin contar con <strong>la</strong> ropa a<strong>de</strong>cuada para <strong>el</strong> int<strong>en</strong>so frío <strong>de</strong> Los An<strong>de</strong>s y sin t<strong>en</strong>er<br />

<strong>el</strong> cuerpo acostumbrado a <strong>la</strong> altitud <strong>de</strong> <strong>la</strong> cordillera, muer<strong>en</strong> <strong>de</strong> hipotermia <strong>en</strong> ese<br />

int<strong>en</strong>to, pero los que sobreviv<strong>en</strong> luchan con dignidad. E indudablem<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> Batal<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Carabobo (24 <strong>de</strong> junio <strong>de</strong> 1821) don<strong>de</strong> <strong>el</strong> batallón Bravos <strong>de</strong> Apure ti<strong>en</strong>e un pap<strong>el</strong><br />

prepon<strong>de</strong>rante, si<strong>en</strong>do muy famoso <strong>el</strong> episodio cuando <strong>el</strong> heroico Pedro Camejo,<br />

apodado Negro Primero, l<strong>la</strong>nero mestizo, uno <strong>de</strong> los personajes más r<strong>el</strong>evantes, ya<br />

que paga con su vida <strong>el</strong> triunfo <strong>por</strong> <strong>la</strong> libertad, <strong>en</strong> <strong>el</strong> fervor <strong>de</strong> <strong>la</strong> lucha <strong>de</strong>vu<strong>el</strong>ve su<br />

caballo <strong>en</strong> dirección al g<strong>en</strong>eral Páez, a lo que éste exc<strong>la</strong>ma: “¿Por qué huyes, cobar<strong>de</strong>?”<br />

y <strong>el</strong> héroe le respon<strong>de</strong>: “¿Mi g<strong>en</strong>eral, v<strong>en</strong>go a <strong>de</strong>spedirme <strong>por</strong>que estoy muerto?”,<br />

cay<strong>en</strong>do inmediatam<strong>en</strong>te a los pies <strong>de</strong>l caballo <strong>de</strong>l G<strong>en</strong>eral. 17<br />

Camejo es <strong>el</strong> típico l<strong>la</strong>nero <strong>de</strong> espíritu libre y voluntad para andar a caballo <strong>de</strong> un lugar<br />

a otro, <strong>en</strong> este s<strong>en</strong>tido, es interesante lo referido <strong>por</strong> Vinicio Romero Martínez cuando<br />

<strong>de</strong>scribe sus pa<strong>la</strong>bras para explicar a Simón Bolívar <strong>por</strong> qué se había convertido <strong>en</strong><br />

soldado: “todo <strong>el</strong> mundo se iba a <strong>la</strong> guerra sin camisa y sin una peseta y volvía <strong>de</strong>spués<br />

vestido con uniforme muy bonito y con dinero <strong>en</strong> <strong>el</strong> bolsillo” (Romero Martínez, 1973,<br />

p. 144), es <strong>de</strong>cir, que estaba pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> l<strong>la</strong>nero <strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces <strong>el</strong> hambre, <strong>la</strong> pobreza,<br />

pero también <strong>el</strong> espíritu <strong>de</strong> hombre libre sin apego a lugares ni personas, tal como<br />

se asevera cuando se <strong>de</strong>scribe su naturaleza tanto <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> Literatura como <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Historia. 18<br />

Otro pintor que <strong>de</strong>dicó parte <strong>de</strong> su obra a resaltar hechos patrios es Martín Tovar y<br />

Tovar, <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> se <strong>de</strong>staca “L<strong>la</strong>neros <strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezu<strong>el</strong>a” (1862), Batal<strong>la</strong> <strong>de</strong> Boyacá (1895) y<br />

Batal<strong>la</strong> <strong>de</strong> Carabobo (1887), don<strong>de</strong> <strong>el</strong> protagonismo <strong>de</strong> los l<strong>la</strong>neros es obvio. De esta<br />

última se muestra un <strong>de</strong>talle <strong>de</strong>l óleo, don<strong>de</strong> se observa a <strong>la</strong> <strong>de</strong>recha, <strong>en</strong> primer p<strong>la</strong>no,<br />

<strong>el</strong> ejército patriota (distinguido <strong>por</strong> <strong>la</strong> ban<strong>de</strong>ra <strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezu<strong>el</strong>a), mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> <strong>el</strong> p<strong>la</strong>no<br />

<strong>de</strong>l fondo están los l<strong>la</strong>neros c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te difer<strong>en</strong>ciados con <strong>la</strong> vestim<strong>en</strong>ta “típica”, y <strong>el</strong><br />

estar a caballo (nótese que <strong>el</strong> batallón <strong>de</strong> uniforme azul y b<strong>la</strong>nco está <strong>en</strong> <strong>la</strong> trinchera<br />

o corri<strong>en</strong>do, es <strong>de</strong>cir, no es mostrado como batallón montado). En p<strong>la</strong>no a <strong>la</strong> <strong>de</strong>recha<br />

175

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!