20.03.2018 Views

Ser de Imagen y de Signos Abordajes del Patrimonio Cultural. Editado por el Doctorado en Patrimonio Cultural de la Universidad Latinoamerican

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>por</strong>: Maury Abraham Marquez Gonzalez<br />

trabajar para <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> los alim<strong>en</strong>tos está íntimam<strong>en</strong>te interr<strong>el</strong>acionado con<br />

<strong>el</strong> imaginario colectivo, con <strong>la</strong> retórica <strong>de</strong> los tiempos primordiales y <strong>de</strong> los seres<br />

fundam<strong>en</strong>tales, es así que naturaleza, p<strong>la</strong>ntas, seres vivos y no vivos, tierra, agua y<br />

espacios cósmicos son una pléya<strong>de</strong> <strong>de</strong>l ethos civilizatorio <strong>de</strong> los pueblos originarios<br />

<strong>de</strong>l Abya Ya<strong>la</strong>. 2<br />

Se pres<strong>en</strong>tan resultados parciales <strong>de</strong> una investigación etnográfica realizada <strong>en</strong>tre<br />

1980 y 1984 (Márquez, 1984), reinterpretando aqu<strong>el</strong>los resultados <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad con<br />

ori<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> un <strong>en</strong>foque interpretativo y contextual <strong>de</strong> los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos patrimoniales<br />

intrínsecos a <strong>la</strong> tradición conuquera, se explican sus especificida<strong>de</strong>s culturales,<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>el</strong> binomio conuco-familia como unidad <strong>de</strong> explotación <strong>de</strong> los recursos<br />

bio-<strong>en</strong>ergéticos <strong>de</strong>l espacio e, igualm<strong>en</strong>te, a <strong>la</strong>s estrategias que permit<strong>en</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r los<br />

aspectos tecno-económicos y ecológicos, al ciclo <strong>de</strong> producción e instrum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />

trabajo, cercas y <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos para <strong>la</strong> conservación <strong>de</strong> los <strong>la</strong>brantíos, estructuras <strong>de</strong> los<br />

policultivos y sus ciclos productivos que <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> <strong>la</strong> agricultura <strong>de</strong> conuco <strong>en</strong> <strong>la</strong> región<br />

y precisan <strong>la</strong>s r<strong>el</strong>aciones sociales <strong>de</strong> producción (cayapa, mano vu<strong>el</strong>ta, fajinas y toro).<br />

Elem<strong>en</strong>tos que caracterizan lo que <strong>de</strong>finimos como <strong>Patrimonio</strong> Biocultural <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s prácticas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> explotación agroculturales 3 <strong>de</strong> estos pueblos y<br />

comunida<strong>de</strong>s (Márquez, 1984; Schmidt 2008; Reyes-G., Martí 2007; Argumedo,<br />

2014; Toledo, 1993; 2001). Como evi<strong>de</strong>ncia se abordan <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ología<br />

que sust<strong>en</strong>tan <strong>la</strong>s prácticas conuqueras y sus r<strong>el</strong>aciones sociales <strong>de</strong> producción que<br />

precisan los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> cosmología, cosmogonía y cosmovisiones que ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

estrecha r<strong>el</strong>ación con lo agríco<strong>la</strong> y <strong>de</strong> <strong>la</strong> cual se sust<strong>en</strong>tan <strong>el</strong> Modo <strong>de</strong> Vida Conuquero,<br />

sust<strong>en</strong>to <strong>de</strong> cultura inmaterial que configuran <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos primordiales <strong>de</strong>l <strong>Patrimonio</strong><br />

Biocultural Indíg<strong>en</strong>a (PBCI).<br />

Nosotros <strong>de</strong>bemos <strong>el</strong>egir. ¿Vamos a obe<strong>de</strong>cer <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong>l mercado y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s insaciables<br />

empresas o a <strong>la</strong>s <strong>de</strong> Gaia para mant<strong>en</strong>er los ecosistemas <strong>de</strong> <strong>la</strong> Tierra y <strong>la</strong> biodiversidad <strong>de</strong><br />

sus habitantes?<br />

Vandana Shiva 4<br />

(…) uno calcu<strong>la</strong> un bu<strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong> lluvia, <strong>por</strong> lo m<strong>en</strong>os cuando <strong>la</strong> luna es m<strong>en</strong>guante,<br />

cuando <strong>la</strong> luna está al naci<strong>en</strong>te es gran<strong>de</strong>, es así se pue<strong>de</strong> sembrá. Cuando <strong>el</strong><strong>la</strong> ll<strong>en</strong>ó es<br />

<strong>por</strong>que se pue<strong>de</strong> sembrá; <strong>por</strong>que así se dan los frutos bu<strong>en</strong>os, no se pican. Toda <strong>la</strong> función<br />

<strong>de</strong>l m<strong>en</strong>guante se recoge <strong>en</strong> <strong>el</strong> m<strong>en</strong>guante. En <strong>el</strong> m<strong>en</strong>guante sí, <strong>por</strong>que si uno va a cerrá<br />

<strong>el</strong> maíz, ti<strong>en</strong>e que esperá <strong>el</strong> m<strong>en</strong>guante… pa'doblá <strong>el</strong> maíz, <strong>por</strong>que si uno lo siembra<br />

cuando no es así se pica todo. Cuando <strong>la</strong> luna está al poni<strong>en</strong>te es creci<strong>en</strong>te está a <strong>la</strong> media<br />

luna; uno ti<strong>en</strong>e que espera que esté grandota que empareje pá’que pase al m<strong>en</strong>guante,<br />

<strong>en</strong>tonces diga usted - empieza a sembrá-<br />

Mo<strong>de</strong>sta Irobo Cuaicara<br />

222

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!