Ser de Imagen y de Signos Abordajes del Patrimonio Cultural. Editado por el Doctorado en Patrimonio Cultural de la Universidad Latinoamerican
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>por</strong>: Patricia Atiénzar<br />
a pesar <strong>de</strong> sus actuales difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> tamaño, ext<strong>en</strong>sión y <strong>de</strong>sarrollo. En sus c<strong>en</strong>tros<br />
antiguos, se manti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> hu<strong>el</strong><strong>la</strong> <strong>de</strong>l trazado <strong>de</strong>l damero original, <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za mayor y <strong>la</strong>s<br />
manzanas. Son los l<strong>la</strong>mados “C<strong>en</strong>tros Históricos” y se consi<strong>de</strong>ran como lugares don<strong>de</strong><br />
se conserva <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s, <strong>la</strong> significación y <strong>la</strong> memoria.<br />
Con respecto al caso <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Val<strong>en</strong>cia, l<strong>la</strong>mada Nueva Val<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Rey, tanto<br />
<strong>el</strong> emp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>to, como <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad, se hicieron bajo <strong>la</strong>s normas <strong>de</strong><br />
urbanismo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Leyes <strong>de</strong> Indias, establecidas <strong>por</strong> <strong>la</strong> Corona. La suave p<strong>la</strong>nicie <strong>en</strong>tre<br />
<strong>el</strong> cerro La Guacamaya y <strong>el</strong> rio Cabriales, <strong>la</strong> abundancia <strong>de</strong> agua y <strong>la</strong>s brisas <strong>de</strong>l Norte,<br />
<strong>la</strong> gran cantidad <strong>de</strong> tierra fértil y <strong>de</strong> pastos para <strong>el</strong> ganado, conforman un conjunto<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>terminantes que coinci<strong>de</strong>n notablem<strong>en</strong>te con <strong>la</strong>s que están <strong>de</strong>scritas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />
m<strong>en</strong>cionadas leyes.<br />
Las principales p<strong>la</strong>zas <strong>de</strong>l C<strong>en</strong>tro Histórico se construyeron sobre <strong>la</strong> calle Real (hoy calle<br />
Colombia), trazada <strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido Este-Oeste. Sobre <strong>el</strong><strong>la</strong>, se pres<strong>en</strong>tan cuatro espacios<br />
originados <strong>en</strong> distintas épocas, <strong>en</strong> primer lugar <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za Mayor (P<strong>la</strong>za Bolívar), <strong>la</strong><br />
p<strong>la</strong>zoleta <strong>de</strong> San Francisco (P<strong>la</strong>za Sucre) al <strong>la</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ermita <strong>en</strong> lo que eran <strong>la</strong>s afueras<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad. Otro espacio es <strong>la</strong> p<strong>la</strong>zoleta La Glorieta (antigua Alcaba<strong>la</strong>) y <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za <strong>de</strong><br />
San B<strong>la</strong>s, si<strong>en</strong>do éste <strong>el</strong> último conformado como tal. Exist<strong>en</strong> dos p<strong>la</strong>zas (Can<strong>de</strong><strong>la</strong>ria y<br />
Santa Rosa), que se fundaron <strong>en</strong> <strong>la</strong> misma época <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cercanías <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad y que se<br />
unieron con <strong>el</strong> crecimi<strong>en</strong>to urbano.<br />
La primera P<strong>la</strong>za Mayor era un espacio abierto, sin vegetación, sin pavim<strong>en</strong>to, <strong>de</strong> tierra,<br />
don<strong>de</strong> se hacía <strong>el</strong> mercado, sitio <strong>de</strong> reunión <strong>de</strong> los vecinos y lugar cívico e institucional<br />
im<strong>por</strong>tante. En su <strong>en</strong>torno se construyeron <strong>el</strong> Cabildo, <strong>la</strong> Iglesia Matriz y <strong>el</strong> Cuart<strong>el</strong> <strong>de</strong><br />
Caballería <strong>en</strong> una <strong>de</strong> sus esquinas.<br />
Posteriorm<strong>en</strong>te, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> <strong>la</strong> In<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia (1810-1821), se sucedieron varias<br />
transformaciones e interv<strong>en</strong>ciones <strong>en</strong> esta p<strong>la</strong>za, que serán analizadas <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />
<strong>de</strong> este artículo.<br />
Esta investigación, <strong>en</strong>focada <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s disciplinas <strong>de</strong> <strong>la</strong> historia y <strong>el</strong> urbanismo,<br />
aborda, <strong>en</strong>tre otros temas, <strong>el</strong> estudio histórico <strong>de</strong> los mom<strong>en</strong>tos más im<strong>por</strong>tantes que<br />
repres<strong>en</strong>taron cambios significativos <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za, tanto <strong>en</strong> su morfología, espacio y<br />
forma, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> época <strong>de</strong> <strong>la</strong> In<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia (1821), hasta <strong>la</strong> época Republicana (1890).<br />
En este periodo don<strong>de</strong> más modificaciones tuvo, lo cual se evi<strong>de</strong>ncia, <strong>en</strong>tre otros,<br />
a través <strong>de</strong> <strong>la</strong>s narraciones y <strong>de</strong>scripciones realizadas <strong>por</strong> los viajeros extranjeros y<br />
cronistas <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad, lo cual ha permitido reconstruir <strong>el</strong> imaginario urbano <strong>de</strong> este<br />
espacio público.<br />
Haci<strong>en</strong>do estudios comparativos <strong>en</strong>tre los ejemplos que influ<strong>en</strong>ciaron <strong>en</strong> <strong>el</strong> patrón<br />
<strong>de</strong> diseño que se tomó como mo<strong>de</strong>lo para todas <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>zas mayores <strong>de</strong> V<strong>en</strong>ezu<strong>el</strong>a, así<br />
como los Monum<strong>en</strong>tos a Simón Bolívar y <strong>en</strong> especial <strong>el</strong> <strong>de</strong> ésta p<strong>la</strong>za, <strong>el</strong> Monum<strong>en</strong>to<br />
77