Ser de Imagen y de Signos Abordajes del Patrimonio Cultural. Editado por el Doctorado en Patrimonio Cultural de la Universidad Latinoamerican
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>por</strong>: Ana Isab<strong>el</strong> Ramos<br />
los sujetos y su <strong>en</strong>torno para respon<strong>de</strong>r a un complejo juego que va <strong>de</strong>l ocultami<strong>en</strong>to<br />
a <strong>la</strong> visibilización, ori<strong>en</strong>tado <strong>por</strong> intereses <strong>de</strong>l po<strong>de</strong>r económico, político, r<strong>el</strong>igioso<br />
o social y <strong>de</strong>terminado <strong>por</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> una sociedad que si bi<strong>en</strong> se reconoce<br />
plural, apuesta <strong>por</strong> <strong>la</strong> simplificación <strong>de</strong> esa realidad.<br />
En este contexto, <strong>la</strong> repres<strong>en</strong>tación que es al<strong>en</strong>tada <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los medios se ha impuesto<br />
como una forma <strong>de</strong> control que opera sobre <strong>la</strong>s <strong>el</strong>ecciones que intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntidad<br />
y parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> <strong>la</strong> cultura como producto masificado y mercantilizable.<br />
Paradójicam<strong>en</strong>te, los logros sobre <strong>la</strong> valoración, <strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> c<strong>el</strong>ebración <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> diversidad cultural, experim<strong>en</strong>tados durante <strong>el</strong> siglo pasado, son continuam<strong>en</strong>te<br />
am<strong>en</strong>azados <strong>por</strong> acciones impulsadas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> red o <strong>por</strong> campañas publicitarias<br />
que alteran <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> que t<strong>en</strong>emos <strong>de</strong> los <strong>de</strong>más y <strong>de</strong> nosotros. De allí que <strong>la</strong><br />
lucha simbólica <strong>por</strong> <strong>la</strong> preservación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes culturas, que ha conducido a<br />
im<strong>por</strong>tantes avances <strong>en</strong> materia institucional (tanto <strong>en</strong> lo jurídico como <strong>en</strong> <strong>el</strong> campo<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> preservación); también ha llevado a numerosos casos don<strong>de</strong> prácticas culturales<br />
superaron esc<strong>en</strong>arios <strong>de</strong> invisibilización transformándose <strong>en</strong> espectáculo.<br />
En no pocas ocasiones, <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntidad y <strong>la</strong> cultura se han pres<strong>en</strong>tado <strong>de</strong> manera<br />
<strong>de</strong>spro<strong>por</strong>cionada como un recurso para impulsar <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo económico <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
comunida<strong>de</strong>s. Podría consi<strong>de</strong>rarse, como ejemplo, <strong>de</strong> lo anteriorm<strong>en</strong>te afirmado,<br />
cómo reconocer y c<strong>el</strong>ebrar <strong>la</strong>s manifestaciones materiales e inmateriales <strong>de</strong> algunas<br />
culturas reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te se ha <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido como una actividad dominada <strong>por</strong> <strong>la</strong><br />
publicidad y <strong>el</strong> merca<strong>de</strong>o, don<strong>de</strong> más que l<strong>la</strong>mar a <strong>la</strong> valoración y al respeto, se exhib<strong>en</strong><br />
esas expresiones a modo <strong>de</strong> productos con valor comercial. Esta condición <strong>en</strong> es<strong>en</strong>cia<br />
estaría respondi<strong>en</strong>do al mismo impulso social <strong>por</strong> <strong>el</strong> espectáculo. Con frecu<strong>en</strong>cia se<br />
emplea <strong>el</strong> argum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l reforzami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntidad local como aval para <strong>el</strong> uso <strong>de</strong><br />
tales recursos, lo que po<strong>de</strong>mos leer <strong>de</strong>s<strong>de</strong> otro punto <strong>de</strong> vista a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes<br />
aseveraciones <strong>de</strong> Debord:<br />
El espectáculo se muestra a <strong>la</strong> vez como <strong>la</strong> sociedad misma, como una parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad<br />
y como instrum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> unificación. En tanto que parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad, es expresam<strong>en</strong>te<br />
<strong>el</strong> sector que conc<strong>en</strong>tra todas <strong>la</strong>s miradas y toda <strong>la</strong> conci<strong>en</strong>cia. Precisam<strong>en</strong>te <strong>por</strong>que<br />
este sector está separado es <strong>el</strong> lugar <strong>de</strong> <strong>la</strong> mirada <strong>en</strong>gañada y <strong>de</strong> <strong>la</strong> falsa conci<strong>en</strong>cia; y <strong>la</strong><br />
unificación que lleva a cabo no es sino un l<strong>en</strong>guaje oficial <strong>de</strong> <strong>la</strong> separación g<strong>en</strong>eralizada<br />
(p. 1)<br />
La i<strong>de</strong>ntidad cultural permite <strong>de</strong>finirnos y establecer r<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> afinidad; pero,<br />
según González Muñoz,<br />
…cuando se hab<strong>la</strong> <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntidad cultural dicha i<strong>de</strong>ntificación se observa <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una<br />
perspectiva difer<strong>en</strong>te <strong>por</strong>que está basada <strong>en</strong> algo meram<strong>en</strong>te social, colectivo, <strong>por</strong> lo<br />
tanto, es más viable hab<strong>la</strong>r <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntida<strong>de</strong>s (<strong>en</strong> plural), puesto que pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> o part<strong>en</strong><br />
309