Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

Alfons Willems
Theresia Van Gils
Annie Van Tigchelt
Henri Willems
Albert Lenaerts
Het spoor van Weelde-Statie
Inleiding
Troosteloos en verlaten... Dat lijken de juiste woorden die je gevoel vertalen wanneer je het terrein in
ogenschouw neemt waar vroeger Station Baarle-Grens/Weelde-Statie lag. Het Nederlandse gedeelte
ziet er nog netjes uit: het overgebleven noordelijk kopstuk van het oude station, dat nu dienst doet als
opslagplaats heeft pas geverfde deuren en de rails zijn wel flink roestig, maar schoongehouden. Maar
op Belgisch grondgebied is het droevig gesteld: het Belgische, zuidelijke kopstuk van het oude station
("verboden toegang, privaat") is een trieste bouwval, overrijp voor de sloop. De rails zijn kompleet
overwoekerd met gras en onkruid tot knie-hoogte. Nog verder naar Turnhout, voorbij de steenweg op
Zondereigen, raak je in de meest letterlijke zin het spoor bijster...Wanneer je dan vraagt aan bewoners
langs de spoorlijn: "Is dit vroeger wel echt iets geweest, heeft het wel gefunktioneerd?", dan gebeurt er
iets vreemds: ze gaan er even voor staan, hun ogen glanzen, hun toon klinkt wat verongelijkt en het
spreken wordt veel enthousiaster en sneller: "Jawel, jawel mijnheer, oh ...tot zal ik zeggen ...1930
mijnheer, was het hier een drukte van belang ... oh...wel 30 sporen naast mekaar, er was hier veel te
doen, jazeker ... Internationale treinen passeerden hier, treinen volgeladen met auto's, honderden
wagons aan de grens, mijnheer, ja..." Die ongelooflijke tegenstelling vraagt om nader onderzoek.
Vandaar dat we voor U uit de doeken doen de ontstaansgeschiedenis, de bloei, de stagnatie, nieuwe
impulsen en uiteindelijk het definitief verval van de spoorlijn Tilburg-Turnhout, in het bijzonder met
betrekking tot Weelde. Weelde heeft overigens maar zo'n 600 meter spoor binnen zijn grenzen, nl. het
stuk tussen de Steenweg op Zondereigen en de grens. Wel een belangrijk stuk zal trouwens blijken.
Er is overigens in België nooit veel uitgezocht en gepubliceerd over "ons" spoor, in tegenstelling tot in
Nederland waar met name in de laatste 15 jaar nogal wat verscheen over zijn historie. Het feit dat van
de 30 km spoorweg Tilburg-Turnhout er 22 op Nederlands gebied, en slechts 8 km op Belgisch
grondgebied ligt, kan dit al voor een groot deel verklaren.
Voorspel
Het begon allemaal al rond 1850, in de Kempen tenminste. Want nadat in 1825 de eerste
stoomlocomotief ter wereld, in Engeland ten doop was gehouden door Stephenson, en België als
eerste land van het vasteland van Europa in mei 1835 de spoorlijn Brussel-Mechelen opende, breidde
het spoorwegnet zich ras uit. De zeer jonge staat die België was, wilde voorop lopen in
communicatiemogelijkheden. Het was dan ook het eerste land ter wereld dat een
grensoverschrijdende spoorweg kreeg: in 1843 Luik-Keulen. In 1846 volgde de verbinding Antwerpen-
Brussel-Parijs. Daarna kwam de verbinding met Nederland ter sprake, tegen 1850. Nederland streefde
naar een verbinding Antwerpen-Breda-Rotterdam, maar België wilde persé Antwerpen-Roosendaal.
Er was nog wel een Antwerpse combinatie, Coomans en Matthijssen, die plannen beijverden voor een
spoorweg Antwerpen-Lier-Turnhout-Tilburg, maar zij moesten voorlopig bakzijl halen. De machtige
Belgische concessionaris en grootgrondbezitter Gihoul drukte door dat het Antwerpen-Roosendaal
werd, uiteindelijk voltooid in 1854. Dat was de eerste kans ...In 1852 is er nog een keer sprake
geweest van een concessie-aanvraag voor Tilburg-Turnhout door een zekere Belgische onderneming
Lijsen & Co, die eveneens werd afgewezen. De Hollands-Belgische Spoorwegmij speelde in 1858 met
de gedachte aan een spoorlijn Breda-Turnhout, en Bredius, een Hollandse concessionaris uit
Dordrecht, dacht aan Tilburg-Herentals, maar het bleef allemaal wat rommelig aan ons Kempisch
front. In de officiële geschiedschrijving heet het, dat militaire belangen van de beide Ministeries van
Defensie en concurrentie-belangen van Antwerpen-Roosendaal de schuld zijn geweest van vertraging
van de verbinding Tilburg-Turnhout. Hoe dan ook, zeker vanaf 1862 werd er harder aan gewerkt.
Vanuit Turnhout werd de druk om voortgang ook steeds groter. Immers, al vanaf 1855 kon men van
Antwerpen over Lier naar Turnhout stomen, maar niet verder! Het grootste probleem was het
touwtrekken in Nederland tussen de steden Breda en Tilburg, beide aan het spoorwegnet verbonden
sinds resp. 1855 en 1863. Uiteindelijk werd de strijd gewonnen door Tilburg, vooral dankzij de steun
van de Kamers van Koophandel van Tilburg, 's-Hertogenbosch en Amsterdam, die alle betoogden, dat