Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

5. Concurrentie van alternatief grensvervoer speelde ook een, zij het bescheiden regionale rol. Het
gaat hier over de in 1909 geopende tramlijn Tilburg-Goirle-Hilvarenbeek-Esbeek-Poppel-Weelde-
Ravels-Turnhout. De concurrentie gold hier vooral het personenvervoer: "huis-aan-huis-service" en
lagere tarieven stonden hier tegenover een geringere snelheid van zo'n 35 km per uur. Deze tramlijn
was ontstaan uit de stukken Turnhout-Poppel (1906) en Tilburg-Esbeek (1907). Het verbindingsstuk
Poppel-Esbeek kwam in 1909 gereed. Er reden dagelijks 2 of 3 trams heen en weer. Aan de verlaten
grens (waar tegenwoordig het exportstation van de Ned.Gasunie staat) moest men overstappen,
omdat de trams de grens niet overschreden. Na 1921 zou dat ook niet meer gekund hebben, omdat
België overschakelde op spoorversmalling (van 1,06 meter naar 1 meter). Ondanks het overstappen
waren de aansluitingen uitstekend met een wachttijd van maar 5 tot 10 minuten. Op 15 september
1935 werd Tilburg-Esbeek gesloten. Op Turnhout-Poppel kon men trammen tot 16 juni 1948.
Was belangrijkheid voor Turnhout-Tilburg niet weggelegd, er gebeurde natuurlijk toch wel het nodige.
Daarvan getuigen de diverse families, die dankzij het spoor in Weelde-Statie en Baarle-Grens zijn
blijven hangen, en daarvan getuigen de verhalen van mensen die het allemaal hebben zien gebeuren.
Ook voor onze regio is er door het spoor veel aangevoerd en weggevoerd. Een belangrijk voorbeeld is
de aanvoer van (kunst)meststoffen, voor de talrijke ontginningen in de woeste grensstreek
onontbeerlijk. Zowel de "guano", Peruguano = versteende vogelmest + gemalen schelpen, in zakken
van 100 kilo, als de stadsgier uit Utrecht kwam per spoorwagon in tenminste de Nederlandse
spoordorpen als Alphen en Riel tot zo ongeveer 1915.
Definitief verval in zicht
Intussen zijn we de Eerste Wereldoorlog gepasseerd. Het lijntje leidt een sluimerend bestaan. Er
rijden nog steeds 4 treinen per dag op en neer. Het aantal reizigers schijnt matig geweest te zijn,
zeker nog niet slecht. Zo vertrokken er bijvoorbeeld in 1922 uit resp. Baarle-Nassau-dorp en uit
Baarle-Grens 19.709 en 9378 reizigers, tegenover een aankomst-cijfer van 12.381 resp. 10.249. Toch
liep het vervoer langzamerhand terug. Waarom? De belangrijkste reden is ongetwijfeld de opkomst
van de rubberen luchtband! Want zowel het personenvervoer per autobus in de twintiger jaren (denk
aan de bekende bus van Peeters die vanaf 1925 van Turnhout over Poppel en Goirle naar Tilburg
reed) alsook het vrachtvervoer per vrachtwagen kwam in die tijd op gang. Welnu, tegen het
gemotoriseerde vervoer per luchtband was door de spoorwegen niet op te concurreren, niet alleen
vanwege de grotere snelheid en service, maar waarschijnlijk vooral, omdat de spoorwegen alle kosten
moeten doorberekenen zoals aanleg, onderhoud, toezicht, etc. van de spoorlijnen, terwijl het
wegenvervoer deze onkosten-post slechts gedeeltelijk krijgt doorberekend. Er kwam nog een kleine
opleving rond 1930. Voor het eerste sinds 1872 reed er weer een sneltrein over ons spoor, nl. die van
Eindhoven-Brussel en terug. Toch was de achteruitgang niet te stuiten. Het personenvervoer liep hard
terug: in 1932 vertrokken er resp. uit Baarle-Nassau-dorp en uit Baarle-Grens nog maar 6311 en 4024
reizigers, slechts ongeveer 1/3 van de aantallen van 10 jaar eerder. Per 7 oktober 1934 was het al half
gebeurd: het personenvervoer op de lijn Tilburg-Turnhout werd stopgezet. Deze sluiting voor het
personenvervoer paste geheel in het landelijk spoor-beleid. Tenminste in Nederland, waar in de
dertiger jaren een soort marktverdeling tot stand kwam tussen bus- en treinvervoer: de bus voor
regionaal vervoer en de trein moest zich reserveren voor de langere afstand. Daarom sloten ook heel
wat kleine dorpsstationnetjes zoals Alphen, Riel en Baarle-dorp. Hun aantal werd zelfs teruggebracht
van ongeveer 900 tot 560. In België, dat in verhouding tot zijn oppervlakte het dichtste spoorwegnet
ter wereld heeft, verloor de in 1926 opgerichte NMBS ook in de dertiger jaren het monopolie op de
vervoermarkt, maar de terugloop en de sluiting van kleine stationnetjes is daar toch minder
uitgesproken: België lijkt meer "spoorminded". Nog slechts sporadisch reden hier vanaf 1934
personentreinen, bijv. de speciale Lourdes-treinen of voor de voetbalwedstrijden België-Nederland in
de "hel van Deurne", of de Koninklijke Trein met de Nederlandse Koningin Wilhelmina die in 1935 op
het stationsemplacement van Riel de nacht doorbracht.
Via verval naar sloop
Het bleef echter achteruitgaan met de spoorlijn Turnhout-Tilburg. In 1937 werd hij gedegradeerd van
hoofdspoorweg tot lokaalspoorweg, zodat de overwegbeveiliging (spoorbomen en bezetting van de
wachthuisjes) kon verdwijnen. Het grote spoorwegemplacement van Baarle-Grens/Weelde-Statie was
in 1929 al vereenvoudigd en in 1933 werden nog 6 sporen opgebroken. Tussen 1940 en 1950
verdwenen loodsen, seinhuizen en vele sporen. Het grote station was nergens meer voor nodig,