Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

verenigd: de beneficiën van de H.Geest, van de H.Antonius, van de H.Katharina en van de H.Barbara,
waaraan drie missen naar beliefte en één mis iedere dinsdag verbonden waren, met het beneficie van
O.L.Vrouw in de St.-Janskapel, dat één mis oplegde.
Terwille van deze vereniging werd aan de Rectoren van Weelde en aan de bezitters van de beneficiën
de strenge plicht opgelegd op zon- en feestdagen de missen te celebreren en andere goddelijke
diensten te verrichten. De pastoor moest daarenboven zijn eigen parochie besturen (dus, het niet door
een betaalde andere priester laten doen), en in de parochie blijven. Bij dit besluit van de bisschop
legden de abt van Averbode en de pastoor van Weelde, Korneel Kiebooms, bezitter van het beneficie
van de H.Georgius en St.Jan Baptist zich gewillig neer. Voor de gelovigen en voor de kapelaan bracht
het vele voordelen mee. Aan de kapelaan van de Straat werd toen tevens de strenge plicht opgelegd,
als bezitter van het beneficie, in Weelde te verblijven. Zoniet zou hem het beneficie ontnomen worden.
Om de kapelaans nog beter te kunnen voorzien in hun levensbestaan verenigde Miraeus, bisschop
van Antwerpen, op 3 april 1609, met toestemming van de abt van Averbode en op verzoek van de
pastoor en van de gemeente Weelde, de altaren van de H.Antonius, H.Barbara en H.Georgius met de
altaren van St.Jan en van O.L.Vrouw in de kapel van de Straat. Daarvoor moest de kapelaan de
vroegmissen op zon- en feestdagen lezen. In Weelde bestond ook nog steeds het middeleeuws
beneficie van de matricularia of kosterij, waarvan de beneficiant een priester kon zijn. Doch naast
deze "koster-beneficiant" kon er tegelijkertijd ook een koster in de hedendaagse zin van het woord
zijn. Rond het midden van de XVIIe eeuw was de vader van kapelaan Jacobus Waermans vele jaren
lang koster-schoolmeester-organist. Na de dood van zijn vader nam kapelaan Waermans diens taken
over. Bij de dood van deze ijverige priester in 1682 werd Michiel Van der Heyden schoolmeesterkoster-organist.
In een briefje uit het kerkarchief van Weelde lezen we de taken van de koster: "Ten
eersten moet den coster alle weken drij zingende missen zingen, smaendags, vrijdags en zaterdags.
Ten tweeden hij moet zondags zes keeren luyen voor den dienst. Ten derden hij moet alle dagen van
de week vier mael luyen. Ten vierden hij moet gratis de mis zingen van venerabel octaef. Ten vijfden
hij moet de vier cruysdagen de mis gratis zingen. Ten zesde hij moet de horologie op den thoren alle
dagen opwinden. Ten zevenden hij moet alle weken de kerk keiren en ook zuyver houden. Ten
achtsten, hij moet de autaeren veranderen en versieren naer dat de feestdagen mede brengen. Ten
9sten hij moet den Eerw. Heer pastoor in de kerk dienen, als ook den Eerw. Heer onderpastoor".
Pastoors van St.-Michiel
De investituur was het recht om bedienaars van de eredienst aan te stellen. Oorspronkelijk had te
Weelde de bisschop van Luik het benoemingsrecht in handen, maar van de 12e tot de 17e eeuw
hebben wereldlijke machthebbers en hogere geestelijken hun invloed aangewend om bedienaars van
de eredienst in de parochies te doen benoemen. In de eerste eeuwen na de kerstening heette de
parochieherder "investitus" of "investiet" en hij bekwam bij zijn aanstelling het derde deel van de
tienden of de belastingen die de inwoners jaarlijks moesten betalen. Vanaf de 16e eeuw kwam de
naam "cureyt" of pastoor meer in zwang.
Joannes Hamerstein
De eerste gekende investiet of pastoor van Weelde was frater Joannes Hamerstein, die op 1 januari
1295 te Weelde overleed. In zijn "Album pastorum" haalt Floris Prims als oudste bekende pastoor van
Weelde, Henricus de Longstede aan in 1355. Deze persoon is ons echter onbekend.
Joannes de Beylaer
Frater Joannes de Beylaer overleed als pastoor op 11 februari 1342.
Henricus de Weynskesele
Frater Henricus de Weynskesele was pastoor tot 1347. Onder zijn bestuur begon de onderhandeling
met Engelbert, bisschop van Luik, over de oprichting van een kapel in Weelde-Straat. Deze kapel zou
toegewijd worden aan de H.Joannes-de-Doper.
Walter de Hoevis