Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

C. Urnenveldentijd
Tijdens de late Bronstijd (1000-650 voor Christus) deden zich grote veranderingen voor. Omstreeks
900 voor Christus bereikten nieuwe culturen onze omgeving. Een der markantste elementen daarvan
is het urnenveld. Men spreekt dan ook van urnenveldculturen. Omstreeks 650 voor Christus verdringt
het ijzer het brons en begon de IJzertijd die dan inzette met het tweede deel van de Urnenveldentijd.
Bij ons was het ijzer in de IJzertijd net zo schaars als het brons in de Bronstijd. Dat is de reden
waarom men eerder van Urnenveldentijd dan van IJzertijd spreekt.
D. Overzicht van gedane opgravingen
Het is in dit overzicht niet de bedoeling iets nieuws te brengen in verband met de prehistorie te
Weelde. Na de Tweede Wereldoorlog werd serieus begonnen met het wetenschappelijk onderzoek
van onze prehistorische monumenten en volgden de publicaties elkaar in snel tempo op. Dit overzicht
is enkel een onvolledige compilatie van wat tot nu toe verscheen. Wie meer wil weten, verwijzen we
naar de uitgebreide literatuurlijst achteraan.
1. Onderzoek van 4 grafheuvels aan het Langven in 1903 door L.Stroobant
De grafheuvelgroep aan het Langven werd in 1902 door studenten van Turnhout en Weelde ontdekt.
Ter plaatse deden zij enkele summiere opgravingen, maar zij vonden blijkbaar niets. In 1904 vonden
deze studenten in de onmiddellijke nabijheid 5 urnen en korte tijd later nog eens 5. Wat met deze
urnen gebeurde, is niet bekend. In de Kempenaar van 23 april 1904 lezen we: "In dezelfde heide,
ongeveer 25 minuten noordwaarts, nabij het Langven, waar in het Paaschverlof van 1902 vier
grafheuvels ontdekt werden, heeft men over eenige dagen nog 5 lijkurnen aan 't licht gebracht. Deze
lagen in gelijken grondslag ten Z.O. van den 1ste grafheuvel, nabij de Koningsstraat begraven.
Ongeveer 12 minuten in noordelijke richting op den gemeentegrond werden insgelijks 5 lijkurnen
ontdekt". Op 12 november 1903 onderzocht L.Stroobant de vier grafheuvels aan het Langven en
publiceerde daarover:
"De vier grafheuvels gegroepeerd bij het Langven, op het kaartje hierbij aangegeven werden reeds
onderzocht door studenten van Turnhout en Weelde, alvorens de lokale bladen zich bezighielden met
onze onderzoekingen. Na enkele peilingen, ontdekten wij op 12 november laatstleden in grafheuvel D
een kleine urne van gebakken aarde, het had de vorm van een kommetje en de volgende afmetingen:
hoogte 10,5 cm, dikte van de wand 1 cm, diameter van de opening 11 cm en diameter grondvlak 6
cm. Het was ruw aardewerk zonder versieringen, gemaakt met de hand, en bestond uit klei met wat
stukgerolde witte kiezelsteentjes. Het had een rood-gele kleur. De urne bevond zich omgekeerd in het
graf met de voet in de lucht, op een bed van houtskool. Dit alles is afkomstig van de lijkverbranding.
De urne bevatte echter niet meer dan een zwarte, onherkenbare materie. De kleine afmetingen laten
ons toe te veronderstellen dat het hier niet gaat om een urne die verband houdt met het
begrafenisritueel, maar eerder om een vaas die diende voor de diensten. Deze diensten blijven voor
ons een ondoorgrondelijk mysterie. De vaas die we te Weelde vonden en die we aan het museum
"Het Steen" schonken, is een samenstelling van klei en stukgerolde kiezelsteentjes. De onvolmaakte
baksels van de urnen uit het ijzeren tijdperk maakt hen zeer brokkelig, omdat ze reeds ongeveer 25
eeuwen vochtig in de grond zitten. Het is ook hierdoor dat de vazen van het Hallstadttijdperk zo
zeldzaam zijn. Dokter Hoernes, die een groot deel van de duizenden grafheuvels die reeds zijn
ontdekt, heeft onderzocht, constateert de aanwezigheid van wapens, in het bijzonder van brons,
handgereedschap, barnsteen, en ook, maar wel zelden gouden voorwerpen. De gewoonte om de
lijken met hun sieraden te begraven heeft misschien met de legende in Weelde te maken, volgens
dewelke er nog schatten zouden begraven zijn in de heide. Niet ver daarvandaan, namelijk in de heide
van Baarle-Nassau, vond men een bronzen bijl, maar dat zijn uitzonderingen. De meeste van de
grafheuvels in het noorden van de provincie Antwerpen, verbergen niet meer dan wat voorwerpen die
horen bij het begrafenisritueel. Deze ruwe en arme volkeren hechtten waarschijnlijk te veel waarde
aan hun wapens om ze met hun doden te begraven".
Hij vervolgt: "Niet ver van de grafheuvels bij het Langven verheft zich een eigenaardig bouwsel. Het is
een ophoging van grond van ongeveer 1 meter hoog, 3 meter dik, en het vormt een grote rechthoek
van 220 meter lengte en 120 meter breedte. Eertijds waren deze plaatsen afgezet met meerdere rijen