Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

De avond voor de begrafenis werd de deur niet op slot gedaan. De dode werd namelijk niet
buitengesloten. Wanneer een kind overleden was, dat de plechtige communie nog niet had gedaan,
sprak men van een klein lijk. Een volwassene overledene was een groot lijk. Dan moesten de dichtste
buren met de koster de dode gaan uitluiden. Voor een man begon men met de grote klok, voor een
vrouw met de kleine. De buren verwittigden ook de aflegster. Deze moest de overledene wassen,
eventueel scheren en hem of haar een doodshemd aandoen. Dit bestond uit het voorste gedeelte van
een hemd, met drie kruisjes erop van zwart boordlint. Het werd op de rug en onder de polsen en
armen met linten vastgebonden. Verder werd een oudere man een piekmuts (slaapmuts) en een
oudere vrouw een ronde muts opgezet.
De begrafenis
Voor de begrafenis werd de kar of het gerij van de naaste buur geschuurd. Men plaatste er echt stro
op en daarop de kist. Zo mogelijk werd de kist pas vlak voor het vertrek aan huis dichtgenageld. De
dragers moesten helpen bij het kisten. Er werd nog een rozenkrans, later een rozenhoedje en nog
later slechts vijf Onze-vaders en vijf weesgegroeten gebeden. Ondertussen kregen de dragers ieder
twee borrels. Dat stond ertoe. De kist werd op de kar geschoven en de stoet zette zich in beweging. In
vroegere jaren legde men 's avonds tevoren aan alle kruispunten waar het lijk voorbij moest komen,
een kruis. Vooraleer de stoet het kruispunt opging, stopte men en bad er. Op de kruispunten immers
dansten te 12 uur 's nachts de heksen en de spoken en kwamen er kwade geesten die de kwade
hand meebrachten.
De kerk
Ook in de kerk is veel veranderd. De processie, de biecht oude stijl, het "pesjonkelen" met Allerzielen,
het bidden van de kruisweg zijn gebruiken die bijna of helemaal verdwenen zijn. Het bidden van de
kruisweg werd door niemand beter gedaan dan door pastoor Jacobs. Hij had geen missaal nodig, hij
maakte zelf zijn kruisweg. Wanneer hij bij de statie kwam waarop een soldaat zijn lans in de hoogte
steekt, kon hij uitroepen: "Ziet hem daar staan, die soldaat met zijn piek!" en vervolgens bad hij weer
verder: "Wees gegroet Maria ..." Of bij de statie waar Onze-Lieve-Heer op de grond lag: "Daar ligt de
Zaligmaker op den grond, met zijn kruis van honderd pond. Wees gegroet Maria ..." En bij een andere
statie waarop Veronica staat met een doek in haar handen: "Veronica, een meske, een heel schoon
meske, 't schoonste meske van de wereld. Weesgegroet Maria ..."
Onze namen
Ja, er is veel veranderd. De namen van de mensen in Weelde, die zijn eigenlijk, zeker voor een deel,
gebleven. De Bont, Bax, Dickens, Vermeeren, Van Eyndhoven, Luyten, Janssen, Vloemans, Van
Beek, Van den Heuvel, Van Hees, Van Heyst, Van Loon, Bols, De Bie, Verheyen. Ze wonen hier al
lang, soms zelfs eeuwenlang. Wij spraken vroeger echter liever van Louis van Sus van Peren, Jef van
't Hoogeind, Rie van Suska van Janus van Zjo van den Boer (Rie Janssen in 't singeltje) en Zeva van
Jefke van Destjes (Josepha Van der Voort). De tegenstellingen tussen witten en zwarten zijn al
eeuwenoud. De oorzaak zal hem wel zitten in de meningsverschillen die ontstonden over de verdeling
van de opbrengsten in kapel en kerk. De tegenstellingen tussen witten en zwarten werkten overal
door. Bij benoemingen in de gemeente zeiden we in het dorp tegen elkaar: "Is het er ene van het
Kerkeneind of van de Straat?" Op school werd tot in de jaren '30 gevochten tussen de kinderen van de
Straat en het Kerkeneind.
De verkesmert
Ik heb u al eerder verteld dat pastoor Beerten geen gemakkelijke was. Hij was zeker geen katje om
zonder handschoenen aan te pakken. Bovendien kon hij soms grommen als een hond. Op zekere dag
was er weinig volk in de kerk. Pastoor Beerten gromde een paar keer en zei toen: "Ze zen zeker
uit'nen ander meensen bak hoei frète". Vele parochianen waren immers met hun kinderen op
bedevaart naar Sint-Adriaan in Ravels-Eel. Omdat de pastorij toen nog in het singeltje stond, kreeg
het singeltje toen de bijnaam verkensmert.
De goddelijke deugd