Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

natuurlijk het peil van de algemene ontwikkeling van de jeugd enorm stimuleerde. De postbode, de
dokter, de scholier, de huismoeder, allen vergrootten hun mogelijkheden, dankzij de fiets. De hele
streek werd in enkele tientallen jaren volledig ontsloten. Bedenk maar eens, toen ik geboren werd,
gebeurde alles nog te voet of met het paard en kar. Poppel was één uur gaans en Turnhout twee uur.
Tegenwoordig liggen deze plaatsen bij wijze van spreken, aan de voordeur. Natuurlijk zijn er ook
nadelige gevolgen aan te wijzen. Het eeuwenoude, rustige dorpsbeeld met daaromheen het
Kempische landschap met zijn rijke flora en fauna, is volledig verdwenen. Overal raast het verkeer.
Alleen deze verandering, die zich binnen honderd jaar voltrok, is al ongelooflijk groot.
De heide
De ontsluiting van de Kempen heeft ook voor ons Weeldenaren een geweldige omwenteling
teweeggebracht. Maar ik heb meer omwentelingen meegemaakt. Het bruine landschap van de heiden
en de woeste gronden heb ik zien veranderen in het groene landschap van de weiden, de bossen en
de korenvelden. Tot halverwege de vorige eeuw was Weelde bijna geheel omgeven door heidevelden.
Bij helder weer kon je enorm ver weg kijken. Vanaf het Kijkverdriet te Ravels kon men de torens zien
van de Trappisten te Tilburg. In de tweede helft van de vorige eeuw werden de woeste gronden en de
heidevelden steeds verder ontgonnen, zeker na de hongersnood van 1847. Voor de ontginning werd
gebruik gemaakt van een grote heiploeg, getrokken door paarden, later van een locomobiel
(stilstaande stoommachine) met lierkabel en nog later van tractoren. Zeker in de Tweede
Wereldoorlog is er veel ontgonnen. Met de ontginning van de heidevelden verdwenen ook de
schaapsstallen en de herders die met hun kudden eeuwenlang door het Kempische land hebben
gezworven.
Meststoffen
Eeuwenlang verkregen onze boeren hun mest uit de potstal. De potstal was zo'n 70 tot 125 cm diep.
De vloer was van leem of zand. In de hei werden schadden gestoken. Deze heiplaggen werden
gebruikt om de vloer van de potstal mee te bedekken. Hierop kwam een laag strooisel te liggen en
daarop de mest (schitten) van het vee. De koeien stonden op het koeibed, dat bedekt was met rond
hout. Boven de potstal was de schelft, waarop mustert lag en daarop de hooitas. Met de komst van
kalk en meststoffen zoals het metaalschuim (thomasslakkenmeel), peruguano, kalizout, kaïniet en
beer (gier) verdwenen de potstallen. De Kempische grond, van nature arm aan fosfor, kalk en kalium
kreeg door deze nieuwe meststoffen meer rendement, wat verdere ontginning natuurlijk stimuleerde te
meer daar de afzetmogelijkheden werden vergroot. Aanvankelijk geloofden de boeren niet zo erg in al
die nieuwigheden. Al spoedig zagen ze echter, dat het gewas door de nieuwe meststoffen groter werd
en donkerder van kleur en dat overtuigde zelfs de meest ongelovige thomas.
Landbouw
De nieuwe bemestingsmethoden brachten nieuwe gewassen met zich mee. Haver, koren, groen
(rapen), bieten, spurrie, aardappelen en kolen waren enkele gewassen die geteeld werden. Oude
landbouwwerktuigen verdwenen, nieuwe verschenen maar verdwenen ook weer. Alleen een
opsomming van de verdwenen landbouwwerktuigen zou vele bladzijden vullen. Om stro of bieten te
snijden werd gebruik gemaakt van een zogenaamde scherfbak en een scherfzeis. Later, in het begin
van de 20ste eeuw, verschenen allerlei machientjes om gewassen zoals bieten en tollen (rapen) fijn te
snijden. Het veevoer nam een belangrijke plaats in. Bieten, het loof van rapen, klaver, spurrie werden
gebruikt als groenvoer. Wanneer het gesneden groenvoer in de keel van de koe bleef steken, maakte
men gebruik van een "koeie-stomper", een lang stuk hout dat van voor was afgerond. De boer stak het
in de muil van de koe en duwde het stuk biet dat was blijven steken, verder. Belangrijker dan
groenvoer was in vroegere jaren de koeiketel. In de koeiketel kwam alles terecht wat maar enigszins
eetbaar was: gesneden knollen, aardappelen, rapen, afval van gedorsen granen en schillen. Deze
voedermassa werd gekookt en aan het vee gegeven.
De vuurstek
Voor de gezondheid van het vee waren de boeren op zichzelf aangewezen. Een veearts kenden we in
Weelde niet. Sommige boeren waren op het gebied van de diergeneeskunde onderlegd, doordat dit
van vader op zoon werd overgeleverd. Voor het genezen van het vee had men allerlei middeltjes. Eén