Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

een houten vleugel, wielen en rondsels, ijzeren askop en andere deelen, hebben niets geleden.
Volgens de overlevering stond deze molen tot in de achttiende eeuw ter plaatse genaamd Molenheide
en maalde voor de drie dorpen. Later in het dorp herplaatst werd hij door meerdere molenaars
bemalen tot eindelijk op Woensdag 6 maart 1940 zijn stervensuur was geslagen. De hoogbejaarde
reus die eeuwenlang stormen en orkanen trotseerde is niet meer. Wat de tand des tijds en
natuurkrachten niet vermochten is door menschenhanden verricht".
De molen van Weelde was eens ieders trots
Hij stond in den heftigsten storm als een rots
Z'n wieken, ze maalden langs donkere luchten
Ge hoorde ze kraken, ge hoorde ze zuchten
Ze zwaaiden hun armen in somber stilzwijgen
Ze jaagden, maar konden elkander niet krijgen
In regen en stormen, 't zij weer of geen weer
Keek rustig de molen op Weelde terneer
Maar z'n glorie ging tanen, de motor won veld
Een windmolen kostte op 't laatst te veel geld
De wind kon alles en nog alles probeeren
Hij kon zich inspannen maar niet koncurreeren
Zoo vallen de molens ten prooi aan den slooper
De motor verdrong maar werkte niet goedkooper
't Is droef, maar de waarheid, en langzamerhand
verdwijnen de molens uit Belgenland.
Het molster
Het recht van malen was steeds in handen van de lagere adel die weinig betrokken was bij het
ambachtelijk bedrijf. Ook de molenpachter had zijn recht: "het moldersrecht of molster", dat een
voorloper was van het maalloon. Het malen werd in natura betaald en de molenaar schepte zijn
rantsoen meel of graan uit de aangevoerde hoeveelheid. Dit gebruik was dertig jaar geleden hier en
daar nog in zwang. Het molster bedroeg 1/24e deel of bezien de huidige tiendelige maat: 4,100 kg per
100 kg. Honderden jaren werd die maat in de schepenarchieven van Weelde vernoemd. Er is ook
spraak van het 1/16e deel. Niet iedereen bracht zijn graan zelf naar de molen: de molenaar had
knechten en een molenkar waarmede het graan ten huize werd afgehaald en het meel thuisbezorgd.
In dit laatste geval werd er voor het malen geschept en zo geraakte de molenaar in 't bezit van grote
hoeveelheden harde granen, die o.a. werden opgekocht door brandewijnstokers en bakkers uit de
stad.
Als al die service werd verleend bedroeg het molster 1/16e deel. Per 100 kg. vertegenwoordigde dat
6,250 kg. In de loop der eeuwen werden door de Weeldse schepenbank talloos vele attesten
afgeleverd om aan de gemeentenaren de betrouwbaarheid van de molenaars voor te spiegelen.
Enkele voorbeelden volgen hier om dat te illustreren:
- "...dat de molen binnen deze Vrijheyt wordt bediend en geregeerd bij goede cerels en knechten,
veerdige molders, goed en rechtveerdig gerieff doend".
- "...dat er geen excessen waren in regard van 't scheppen of trekken van molster".
- "...er is geen fraude en de molder heeft niet meer geschept dan hem toekwam".
- "...de molder is een eerlijk man zonder fraude.."
- "...dat de molder eerlijck was en loffelijck in 't nemen van zijn gerechtigheid".
Bij de aflossing van heengaande door nieuwe molenpachters kwam het meermalen op de Weeldse
rechtbank tot betwisting over de grootte van de schep of schotel, die door de uittredende molenaar op
de molen werd achtergelaten.