Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

taxes en appaerte vorster" en was enkel "pro commoditate", en er was geen verschil tussen Poppel en
de andere gehuchten van Weelde. Op die manier bleef men schrijven en procederen tot in 1655 op 18
februari het vonnis werd geveld. Poppel mocht de toegestane schepenbank behouden, want Weelde
had niet bewezen dat het een blijvend recht bezat over Poppel, en noch koning, noch burgerij zouden
door de scheiding gestoord worden, zo min als vroeger door de scheiding van Ravels.
Verder verloop
Nadat Weelde in 1347 (volgens Grammaye in 1479) was overgegaan van het kwartier van Oisterwijk
naar dat van Turnhout, gebeurde het wellicht soms dat de Turnhouters meenden zich te mogen
mengen in de aangelegenheden van Weelde. Daarom bevestigde Filips de Schone, vader van Keizer
Karel, in 1504 het recht de Weeldenaren zich tot hun eigen schepenbank te wenden, die dienst deed
als dingbank onder voorzitterschap van de schout. Gramaye schrijft immers: "Van een andere Hertog,
eveneens Philippus genoemd, kreeg het dorp in 1504 het verbod dat niemand van de inwoners voor
de rechter of de warandemeester van Turnhout, of voor de stadhouder van Brabant mocht gedaagd
worden, indien hij verkoos bij de schepenbank van Weelde terecht te staan".
De levensomstandigheden in de 16e en 17e eeuw verslechterden door het aanhoudend oorlogvoeren
van verschillende grootmachten. In 1542 was Maarten van Rossum in onze gewesten binnengevallen.
Na Hilvarenbeek te hebben ingenomen, vertrok hij naar Baarle en verwoestte verder het kasteel van
Hoogstraten. Het gespuis der grote steden, aangemoedigd door het verbond der Edelen in 1566, liep
in de dorpen rond om te roven. Het bracht grote schade toe aan de inwoners en de eredienst leed er
erg onder, daar de plaatselijke priesters meestal gevlucht waren. In deze woelige tijd werden enkele
Weeldenaren vermoord in 1573. Grammaye schrijft: "Niet minder waren zij (de Weeldenaren) altijd
bereid de armen en de godsdienst te helpen en te verdedigen, zelfs met verlies van bezit en leven.
Want het is bekend dat ten jare 1573 Bartholomeus Verhoeven, schout, Johannes Mathijs van Eersel,
secretaris met 13 andere gestorven zijn." Van 1572 tot de val van Antwerpen onder Alexander
Farnese (1585) en ook later tot Albrecht en Isabella was het een gedurig heen en weer geloop van
plunderzieke soldaten uit alle landen: eerst die van Willem de Zwijger, dan de Fransen onder bevel
van de graaf de Bossu en dan de Spanjaarden. Dat bracht de mensen alhier in nijpende armoede,
want altijd moesten zij voorzien in het onderhoud van de troepen. Ook de gemeente Weelde moest
dikwijls bijdragen in de onkosten en ontelbare malen werd er tot ongeveer 1800 toe, geld geleend van
de inwoners van Weelde, omdat het gemeentebestuur volledig aan de grond zat. Bij de inval der
Geuzen in 1575 vertrokken vele inwoners, en de streek werd fel ontvolkt. Grammaye schrijft: "In
Weelde stonden zeer veel huizen, maar met de oorlog is ongeveer de helft vernield, vooral sinds de
brandstichting en de plundering ten jare 1590 door de soldaten van Bergen-Op-Zoom begaan".
Weelde was eigenlijk toch uitgegroeid tot een welvarende vrijheid, vooral door de vlasteelt en de
bloeiende weverijen. Tot zelfs op de markt van Brugge gingen zij hun waren verhandelen. Zoals
hierboven is vermeld, werd in 1590 de helft van de vrijheid Weelde verbrand en geplunderd door de
"milites Bergenses", met aan hun hoofd Adriaan van Bergen, die door een krijgslist Breda innam. Het
bewind van Albrecht en Isabella wees op betere tijden, hoewel het begin van hun regering werd
gekenmerkt door erge troebelen. Maurits van Nassau en Frederik van Oranje wilden nog steeds het
zuiden heroveren. In 1602 en 1603 veroorzaakten huurtroepen van Albrecht een erge muiterij,
plunderden de Kempen en sloten zich aan bij de Prins van Oranje. Daarna trad er kalmte in, vooral
sinds 1625, toen de kastelen van Turnhout en Hoogstraten neutraal werden verklaard, en het
krijgsvolk bijgevolg grotendeels uit onze streek verdween. In 1609 was er een proces tussen de
ingezetenen en de schepenen van de vrijheid Weelde. De ingezetenen dienden bij de kanselier een
verzoekschrift in en kloegen over het te hoge salaris van de schepenen. In verband hiermee vroegen
ze om een reglement.
Afschaffing van tollen en lasten in 1515
In de 16e eeuw ontstond er ontevredenheid omtrent de op te brengen tollen, belastingen en ongelden.
Tienen, Oisterwijk, Rode, Oosterhout, Os, Avesnes, en Weelde verzochten om afschaffing van alle
lasten. Op 5 juli 1515 kwam het antwoord vanuit Brugge. Hierin ging men in op de vraag van deze
"ingesetenen van den geseyden Steden, vrijheden ..." en werden de volgende schikkingen getroffen: