Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

zestiende eeuw kende Weelde het probleem van de uitwijking en tijdens de godsdiensttwisten, van
1570 tot 1590, hebben velen elders een bestaan gezocht. De beroering, ontstaan door de reformatie,
deed vele Weeldenaren de wijk nemen naar Antwerpen, Breda en Turnhout en niet minder dan 41
gezinshoofden verwierven het poorterschap in één van die drie steden.
De telling onder het Spaans bewind
Op 7 november 1695 werd ingevolge de "coniclijcke Majesteyts Placcaerte" een onderzoek ingesteld
naar de vaste inwoners van Weelde. Het ging hier om een volkstelling, waaruit moest blijken hoeveel
overschot aan graan de vrijheid kon leveren aan het leger van de bezetter. De telling omvatte
mannen, vrouwen, kinderen, knechten en meiden en het eindresultaat bestond uit 497 personen.
Enkele steekproeven uit de parochieregisters van die periode wezen uit dat de kinderen beneden 12
jaar niet geteld waren en ook het inwonersaantal werd zeker onder de werkelijkheid gehouden om zo
weinig mogelijk leveringen te moeten verrichten. Driehonderd jaar geleden werd de kern van de
leefgemeenschap gevormd door volgende families: Baelemans, Bax, Bols, Buycx, de Bont, Dickens,
Geerts, Havermans, Hermans, Laureysen, Luyten, Van Dun, Van Eyndhoven, Van Heyst, Van den
Heuvel, Van Gestel, Van Loon, Van Beeck, Van Raeck, Verheyen, Vermeeren, Vermeulen, Vloemans,
Vromans en Willems. Uit deze opsomming blijkt een tamelijk grote stabiliteit van de autochtone
bevolking, want vele van deze namen komen nu nog voor.
De telling onder het Oostenrijks bewind
Een andere volkstelling vond plaats in opdracht van keizerin Maria-Theresia op 27 november 1754.
Deze telling is met ernst gebeurd en omvatte alle inwoners, met het eindresultaat van 1008 personen.
Uit de nabeschouwing, die bij deze volkstelling werd gevoegd, kon andermaal de hachelijke toestand
onderkend worden waarin de bevolking verkeerde. Hier volgt de slotalinea: "... er moet hier worden
genoteerd dat 69 keuters zich met één of twee koeien een broodwinning moeten verzekeren en dat 32
landbouwers slechts drie of vier koeien hebben om de kost te verdienen. Ook zijn ze meestendeels
huurders en er bevinden zich onder hen geen grote boeren". Uit andere bronnen van fiskale aard, is
ons bekend dat het aantal koeien gemakkelijk het dubbele bedroeg van de aangifte en bovendien was
het dorp een aanzienlijk getal schaapskudden rijk, zoveel zelfs, dat haast elk vrouwmens van Weelde,
bij 't begin van de 19e eeuw, spinster was van beroep. De slotbeschouwing bij de telling van 1754
moeten we nemen voor wat ze waard is: weinig waarheidsgetrouw, al werd ze onder eed
gepresenteerd.
Er waren in 1754 buiten die 101 grote en kleine landbouwwinningen, drie spinners, 15 spinsters,
zeven wolwevers, één lakenwever, en zes kleermakers. De schapenteelt nam een voorname plaats in.
Er waren drie wagenmakers, één timmerman, drie smeden, één kuiper, één gareelmaker, één
koperslager, één schoenmaker, drie strodekkers, twee brouwers, en zes herbergiers, één olieslager
en één mulder, verder waren er 149 inwonende knechten en meiden. Het dorp had ook nog vier
winkeliers, drie geestelijken, één veldwachter en één koster-schoolmeester. Voor geestelijke en
stoffelijke behoeften diende men het dorp niet te verlaten!
De tweede telling onder het Oostenrijks bewind
In 1784 werd er te Weelde een volkstelling gehouden die enkele wetenswaardigheden opleverde in
verband met de samenstelling van de gezinnen, de verspreiding van die gezinnen over de
woonkernen en de leeftijd van de bewoners.
a. Verspreiding van de gezinnen over de woonkernen:
Geeneinde, Hoogeinde en Laar: 63 gezinnen
Breyn: 10 gezinnen
Leemputten: 10 gezinnen
Moleneinde: 11 gezinnen