Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

II.Prehistorie
A. Midden en Nieuwe Steentijd
Het staat vast dat te Weelde reeds mensen voorkwamen rond 4000 voor Christus. De opgravingen
van Prof.Vermeersch op de Paardsdrank hebben dit bevestigd. Aanvankelijk leefden deze voorouders
voornamelijk van de jacht. In het Neolithicum (Nieuwe Steentijd) legde men zich toe op het zaaien van
planten en het fokken van dieren. De mensen gingen zo over naar de landbouw. Deze oudste
bewoners hadden enkel gebruiksvoorwerpen uit steen en hout. Het Neolithicum en de Bronstijd (de
tijd waarin men, naast stenen, ook bronzen voorwerpen gaat gebruiken) zijn te beschouwen als de tijd
waarin hier grafheuvelbouwers leefden. De overgang van de mesolithische jagers en
verzamelaarsculturen naar de neolithische culturen is een vrij plotseling gebeuren. De neolithische
levenswijze werd namelijk door immigranten meegebracht en kenmerkte zich door het optreden van
tal van nieuwe cultuurelementen: landbouw, min of meer vaste woonplaatsen, grafheuvels, aardewerk
en gepolijste stenen bijlen.
De veranderingen zijn zo ingrijpend dat men van de neolithische revolutie spreekt. In deze cultuur
treffen we boerderijen aan van ongeveer 35 bij 8 meter, ook maalstenen en sikkels werden
aangetroffen (wat op graanteelt wijst). Het grote verschil tussen deze cultuur en de mesolithische blijkt
dus wel duidelijk. De landbouw bestond in het neolithicum reeds uit akkerbouw en veeteelt. De
akkerbouw werd in de vorm van roofbouw bedreven. Door verbranding van het in het eikenmengbos
volop aanwezige dode hout en door het kappen van bomen werd een stuk bos gerooid. Als graansoort
verbouwde men gerst- en tarwesoorten, later ook wel erwten en vlas. We weten dit door
stuifmeelonderzoek en door afdrukken van zaden in aardewerk. Daar men geen bemesting kende,
moest men een bouwland al na enkele jaren verlaten. Inmiddels moest in de buurt een nieuw
bouwland ontgonnen zijn. Het voor het rooien van bos vereiste zwaardere gereedschap treffen we aan
in de vorm van grote gepolijste stenen bijlen. Op de Leemputten werd enkele jaren geleden door
L.Paulussen zo'n bijl gevonden en in de jaren vijftig werd een gepolijst stenen bijltje opgegraven aan
de Hegse Brug. Onlangs werd dan nog aan de Schrieken een stenen bijltje gevonden. Neolithische
grafheuvels bestaan uit geelgrijs geaderd zand. Bij de bronstijdgrafheuvels is duidelijk waar te nemen,
dat ze uit heideplaggen zijn opgebouwd.
B. Bronstijd
Rond 1500 voor Christus kwamen stammen uit Midden-Europa onze streken bevolken. Zij vestigden
zich ook te Weelde. Zij hadden geleerd ertsen te smelten en bronzen voorwerpen te maken. Zij
begroeven hun doden onder grafheuvels in urnen. De nederzettingen werden niet zomaar willekeurig
gesticht. Ging men zich in een bepaalde streek vestigen, dan had men daartoe zowel vroeger als nu,
een reden. Die reden kan geweest zijn de gunstige ligging van het terrein. Ze kan ook gezocht worden
in de voordelige situatie van de plaats met betrekking tot verkeer en handel. Wel had men geen geld
als betaalmiddel, maar men ruilde. Een bekend ruilmiddel waren huiden. Ze werden gebruikt voor het
vervaardigen van kleding, riemen, bekleding van schilden, enz. Verder ruilde men silex, voedsel en
materiaal dat ter versiering diende. Deze bewoners uit het Bronstijdperk, die in de periode 1700 tot
800 voor Christus Weelde bevolkten, moeten een vreedzame, rustige boerenbevolking zijn geweest.
Grote rijkdom kenden zij niet. Door wat veeteelt en het bewerken van enige akkers, moesten zij in hun
levensonderhoud voorzien. Waarschijnlijk leverde het houden van bijen extra-inkomsten op, in een tijd
waarin suiker niet bekend was en honing in het gebrek aan zoetstof moest voorzien. Jacht en visserij
zullen zeker nog een aanvulling van het dagelijks rantsoen hebben gevormd. Bijna alles wat men
nodig had, moest men zelf maken.
In hun grafheuvels werden de doden met de nodige eerbewijzen begraven. De lijken werden boven
een groot vuur verbrand en de resten van de beenderen en de asse werden in een klein kistje van
ongeveer 70 cm lengte, gewoonlijk een uitgeholde boomstam gelegd en begraven in een rechthoekige
ondiepe kuil, bedekt met omgekeerde heideplaggen en graszoden. Aldus werd er een kleine heuvel
van ongeveer 15 meter doorsnede opgeworpen, omgeven door eiken palen en een gracht of wal.
Later werden de crematieresten verzameld in potten, die men urnen noemt. Deze werden met de
hand uit leem gedraaid en in open vuur gedroogd en verhard. Zulke urnen zijn peer- of emmervormig,
20 à 30 cm hoog en hebben een diameter van 20 à 25 cm of meer. Sommige werden versierd met
afdrukken van zaden. Ook te Weelde werden vele grafheuvels uit de Bronstijd gevonden.