Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius
Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius
Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
des<strong>en</strong> geresolvert sulcx wij resolver<strong>en</strong> mits des<strong>en</strong> d<strong>en</strong> voors schoolmeester Nicolaes van Ley<strong>en</strong>borgh<br />
over het houd<strong>en</strong> der kinderschole te bedanck<strong>en</strong>, met a<strong>en</strong>segginge van ge<strong>en</strong> voordere gasie<br />
di<strong>en</strong>a<strong>en</strong>ga<strong>en</strong>de te sull<strong>en</strong> betal<strong>en</strong>, sull<strong>en</strong>de daer van door d<strong>en</strong> voster behoorlijcke wete laet<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />
a<strong>en</strong>d<strong>en</strong> selv<strong>en</strong>".<br />
Op 2 november 1720 werd Hermannus Boeckx aangesteld voor de schep<strong>en</strong>bank van <strong>Weelde</strong> tot<br />
nieuwe schoolmeester-koster. Hij ontving van de geme<strong>en</strong>te volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> contract dat geldig was voor<br />
6 jaar e<strong>en</strong> jaarwedde van 144 guld<strong>en</strong>. Van de H.Geesttafel ontving hij 6 guld<strong>en</strong> per jaar voor het<br />
gev<strong>en</strong> van kosteloos onderricht aan de arme kinder<strong>en</strong>. Hermannus Boeckx werd te Poppel gedoopt<br />
op 28 april 1695 als <strong>en</strong>ig kind van Gerardus Bocx <strong>en</strong> Maria Luyt<strong>en</strong>. Hij huwde te <strong>Weelde</strong> op 10<br />
november 1725 met Maghtildis Verhey<strong>en</strong> waarvan hij op 24 februari 1728 reeds weduwnaar zou zijn.<br />
Zijn tweede huwelijk ging hij op 11 juni 1737 te <strong>Weelde</strong> aan met Elisabeth Huybs uit Ravels, dit na<br />
heel wat moeilijkhed<strong>en</strong>. Hij had namelijk e<strong>en</strong> onwettig kind verwekt bij Nicolaa Verheyd<strong>en</strong>. Alhoewel<br />
hij op het kerkhof w<strong>en</strong>ste begrav<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>, besliste de geme<strong>en</strong>te dat hij om zijn ijver <strong>en</strong><br />
verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de kerk moest begrav<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Dit gebeurde op 4 april 1752.<br />
Op 16 oktober 1753 werd Franciscus Boeckx, de zoon van de vorige schoolmeester door de<br />
wethouders aangesteld voor e<strong>en</strong> termijn van 6 jaar. De contract<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> beide partij<strong>en</strong> kond<strong>en</strong><br />
verl<strong>en</strong>gd word<strong>en</strong>. In 1756 richtte hij zich tot de Weeldse magistraat om te protester<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> zijn laag<br />
salaris, waarvan hij ook nog zijn moeder moest onderhoud<strong>en</strong>. Hij verkreeg e<strong>en</strong> verhoging van zijn<br />
salaris vermits hij anders ontslag had g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. De pastoor protesteerde teg<strong>en</strong> dit kontrakt <strong>en</strong><br />
weigerde Franciscus Boeckx als schoolmeester te erk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> omdat de geme<strong>en</strong>te hem niet betrokk<strong>en</strong><br />
had bij de aanstelling. Soms moet hij toch voor ongewoon zware opdracht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gestaan: immers<br />
uit de volkstelling van 1754 bleek, dat er to<strong>en</strong> 110 Hollandse leerling<strong>en</strong> bij Weeldse gezinn<strong>en</strong><br />
ingekwartierd war<strong>en</strong> om zich voor te bereid<strong>en</strong> op communie <strong>en</strong> vormsel. In Holland k<strong>en</strong>de de Roomse<br />
godsdi<strong>en</strong>st de "Beslot<strong>en</strong> Tijd" <strong>en</strong> deze leerling<strong>en</strong> war<strong>en</strong> voor één, twee of drie maand<strong>en</strong> op kosthuis te<br />
<strong>Weelde</strong>. Franciscus Boex bleef in di<strong>en</strong>st tot 1791 <strong>en</strong> overleed te <strong>Weelde</strong> op 15 februari 1793. Twee<br />
van zijn zon<strong>en</strong> volgd<strong>en</strong> zijn voetspoor.<br />
Jan Hubert, de jongste zoon, was <strong>en</strong>ige tijd, na de dood van zijn vader, schoolmeester-koster te<br />
<strong>Weelde</strong>, maar hij week in 1797 uit naar Breda <strong>en</strong> werd daar directeur van de stedelijke Franse<br />
kostschool. Herman-Antonius week in 1791 uit naar Eindhov<strong>en</strong>, om er organist te word<strong>en</strong> <strong>en</strong> in 1795<br />
werd hij daar directeur van de stedelijke Franse kostschool. Hij was van <strong>Weelde</strong> niet vervreemd, want<br />
in 1824 was hij er peter van e<strong>en</strong> nieuwe klok, welke achteraf bij de kerkbrand van 1841 vernield werd.<br />
Bij zijn dood in 1845, bezat hij 12 huiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> 77 hectare grond <strong>en</strong> behoorde hij bij de ti<strong>en</strong> rijkste<br />
inwoners van Eindhov<strong>en</strong>. Na Herman-Antonius Boex was Franciscus Huyg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> tijd schoolmeesterkoster<br />
<strong>en</strong> op 27 juli 1809 werd hij opgevolgd door Jan De Jongh. Op 1 maart 1813 werd Jan Baptist<br />
Verreet als onderwijzer b<strong>en</strong>oemd. Deze werd gebor<strong>en</strong> te Wechelderzande op 15 juli 1788. Buit<strong>en</strong><br />
koster <strong>en</strong> organist was hij ook nog "wassch<strong>en</strong> keersmaker t<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st der kerk". Vanaf die tijd krijg<strong>en</strong><br />
we de eerste gegev<strong>en</strong>s over het schoolbezoek. Dit was sterk afhankelijk van het seizo<strong>en</strong>. In de winter<br />
lag het schoolbezoek hoog, terwijl het in de zomer terugviel op de helft. Dit kwam omdat de kinder<strong>en</strong><br />
in de zomer meer op het veld moest<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> om de oogst binn<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong>. In 1845 verklaarde m<strong>en</strong><br />
zelfs, "dat het volstreks noodzaekelijk is dat de school vacantie in d<strong>en</strong> oogst voor het laeger onderwijs<br />
alhier behoud<strong>en</strong> word". Schoolbezoek in 1827:<br />
winter jong<strong>en</strong>s: -14: 45 <strong>en</strong> + 14:7<br />
winter meisjes: -14:40 <strong>en</strong> +14: 5<br />
zomer jong<strong>en</strong>s: -14:30 <strong>en</strong> +14:0<br />
zomer meisjes: -14:20 <strong>en</strong> +14:0<br />
Er werd onderwijs gegev<strong>en</strong> in "nederduitsche taal, lez<strong>en</strong>, schrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong>kunde" (23 november<br />
1830). Op 24 augustus 1837 werd het volg<strong>en</strong>de in het geme<strong>en</strong>teraadsverslag beschrev<strong>en</strong>: "met<br />
g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> wij dat het lager onderwijs alle jaer<strong>en</strong> meer <strong>en</strong> meer to<strong>en</strong>emd, <strong>en</strong> dat de zugt tot het<br />
leer<strong>en</strong> meer uytspreyd, niets word er verzuymd om hetzelve zoo veel do<strong>en</strong>lijk tot d<strong>en</strong> gew<strong>en</strong>scht<strong>en</strong><br />
trap van verbetering te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>: het lez<strong>en</strong>, schrijv<strong>en</strong>, cijfer<strong>en</strong> word er met iever voortgezet".<br />
Schoolmeester Verreet had het k<strong>en</strong>nelijk druk (in 1840 war<strong>en</strong> er reeds 141 leerling<strong>en</strong>), want op 24 juni<br />
1850 werd Jacobus Wouters (°Oud-Turnhout), kwekeling van de normaalschool te Lier, tot<br />
ondermeester van de lagere school b<strong>en</strong>oemd. Zijn salaris werd gedeeltelijk door het gouvernem<strong>en</strong>t<br />
betaald, maar de rest moest word<strong>en</strong> bijgebracht door hoofdonderwijzer Jan Baptist Verreet, want de
Change language