Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

Wanneer Bartholomeus Welde rector was in het Bruntrut-college heeft hij gecorrespondeerd met de
Heilige Petrus Canisius de grote kerkleraar. Deze Nederlandse jezuïet verbleef op het einde van zijn
leven in het ordehuis van de jezuïeten in Freiburg. Een eerste brief werd door Petrus Canisius
eigenhandig geschreven uit Freiburg op 10 november 1596. Hij drukte de wens uit dat Bartholomeus
Welde een vruchtbaar rectoraat zou kennen in Bruntrut. Hij wenste veel goeds voor het komende jaar
en vroeg aan de paters hem te gedenken in hun gebeden en offers, opdat hij, op zijn hoge ouderdom
zijn kruis grootmoedig zou kunnen dragen. Hij gaf ook te kennen dat hij de onzekere komst van de
Heer waakzaam afwachtte.
Een tweede brief van Petrus Canisius aan Bartholomeus Welde werd eigenhandig van uit Freiburg
geschreven op 19 februari 1597, het jaar waarin Canisius stierf. Canisius dankt Bartholomeus voor de
brief die hij in januari van hem ontving. Hij wenst hem veel moed bij de opbouw van het nieuwe
college dat hij zou willen zien, maar zijn zieke voeten beletten hem mis te lezen, in het openbaar op te
treden en buiten te lopen. Hij verheugt zich over de grote bloei van Bruntrut en over het aanzienlijk
getal leerlingen dat de school bezoekt. Hij is vol over de strijd die de kerk te leveren heeft tegen de
vijanden van het geloof en hij smeekt de Heer dat de Roomse vorsten voorspoedige resultaten
zouden boeken, te land en te water, in hun strijd tegen de goddelozen. Canisius besluit zijn brief: "Ik
ben moegestreden! Niets is mij meer aangenaam, doorluchtige medebroeder, dan dat gij mij zoudt
steunen met uw gebeden en die van gans uw college". Wanneer de grote kerkleraar, de Heilige
Petrus Canisius, deze Weeldenaar een illustere medebroeder noemt, zijn we ervan overtuigd dat
Bartholomeus Van den Nieuwenhuysen, een heel voorname rol heeft vervuld in het kerkelijk leven van
de 16e en 17e eeuw. Het is vrij zeker dat beiden ooit confraters waren in een Duits jezuïeten convent.
In menig Duits en Zwitsers werk over kerkgeschiedenis wordt een opmerkelijke plaats ingeruimd om
de verdiensten van deze Weeldenaar in een bijzonder daglicht te stellen.
Godeschalk Van den Nieuwenhuysen
Een van de markantste figuren uit de Weeldse geschiedenis was voorzeker Godeschalk Van den
Nieuwenhuysen, licentiaat in de beide rechten. Omstreeks 1550 werd hij te Weelde geboren als zoon
van Bartholomeus en Catharina Janssens, alias Smeyers. Vader Bartel was in 1517 ingeschreven aan
de universiteit van Leuven en verlatijnste zijn familienaam in "De Nova Domo", een gebruik in die tijd.
Godeschalk trad in bij de Norbertijnen van Tongerlo op een moment dat de abdij een rampspoedige
periode doorworstelde. Aanvankelijk was hij er cellier, maar in 1580 werd hij door de prelaat naar de
hogeschool van Parijs gezonden, waar hij in 1583 promoveerde.
Philips II, koning van Spanje en heerser over de Nederlanden, richtte in 1559 nieuwe bisdommen op
in de Nederlanden, o.a. Mechelen, Antwerpen en 's-Hertogenbosch. Om de oprichting te bekostigen
moesten rijke abdijen hun bezit en zelfstandigheid prijsgeven. De abdij van Affligem moest opdraaien
voor Mechelen, en Tongerlo voor 's-Hertogenbosch. De abdij van Tongerlo werd zelfs geïncorporeerd
of ingelijfd bij de bisschopstafel, zodat de bisschop van 's-Hertogenbosch terzelfdertijd abt van
Tongerlo werd en over rijke inkomsten beschikte. Niet alle Witheren van Tongerlo berustten evenwel
in deze toestand. Vanzelfsprekend stonden de Norbertijnen in twee kampen: de onverschilligen, de
voorstanders van de incorporatie en de tegenstanders, bij wie Godeschalk Van den Nieuwenhuysen
behoorde. Hij trad op als een groot diplomaat en het is mede dank aan zijn menigvuldige relaties,
interventies en reizen dat na 30 jaar incorporatie, Tongerlo zijn zelfstandigheid heroverde. Een eerste
smeekschrift dat aan Alexander Farnese werd overhandigd, om door te zenden naar het Spaanse Hof
en waarin de scheiding werd aangevraagd tussen Tongerlo en 's-Hertogenbosch, kende geen succes.
Daarom begaf Godeschalk Van den Nieuwenhuysen zich naar Rome en verbleef daar in 1584/1585.
Hij bepleitte de scheiding met Kardinaal Boncompagni en met kardinaal Montalto, die beiden veel
begrip wisten op te brengen voor de zending van de Weeldenaar. Dit blijkt uit bewaarde briefwisseling.
Godeschalk vroeg ook bijstand en bemiddeling aan J.Despruets, de abt-generaal van de orde in
Prémontré. De abt-generaal wendde zijn invloed aan om de pogingen van Godeschalk naar een
resultaat te leiden.
Met Mgr.Mirto Frangipani, de pauselijke nuntius die in Keulen verbleef, had Godeschalk duurzame
kontakten en de nuntius was ook gewonnen voor zijn doelstellingen. Uit een brief van 26 augustus
1588 bleek zijn grote genegenheid voor deze Norbertijn en procurator van zijn abdij. Van den
Nieuwenhuysen is zeker één van de vurigste pioniers geweest voor de ontvoogding van de abdij. Hij
leidde de abdij naar een nieuw leven en wist ze van de algehele ontreddering te vrijwaren in