Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

V. Wereldlijke geschiedenis na 1796
Bestuurlijke en economische geschiedenis
Ook voor Weelde luidt de Franse Revolutie een nieuw tijdvak in. Door de afschaffing van privileges en
feodale rechten groeien de burgerlijke en kerkelijke instellingen op het lokale vlak uit tot de gemeenten
en parochies zoals we die tot voor kort (voor de gemeenten: tot voor de fusie; voor de parochies: tot
voor de hervormingen van Vaticanum II) kenden. Bij de eerste inval van de Fransen in ons land in
1792 trokken de Franse legers via Weelde van Mol naar Breda. In 1794 bezetten de Fransen definitief
het huidige België. In 1795 werd het bezet gebied ingelijfd bij Frankrijk en een gecentraliseerd bestuur
werd ingevoerd. Door de afschaffing van de regionale instellingen, zoals de Staten en Raad van
Brabant, verloren de oude provinciën of vorstendommen van de Zuidelijke Nederlanden hun
autonomie. Ze werden ingedeeld in departementen, die bestuurd werden door een prefekt. Weelde
kwam te behoren tot het "département des deux Nèthes". Ook op het lokale vlak uniformiseerden de
Fransen het bestuur: overal richtte men een op dezelfde manier gestructureerde gemeenteraad in,
met een "maire" of burgemeester aan het hoofd. De taak van de armentafel of tafel van de Heilige-
Geest werd overgenomen door een Bureau de Bienfaisance, de voorloper van de C.O.O. In 1798
werd hier de Franse constitutie voorgelezen. Aanvankelijk hadden de Fransen het echter moeilijk
ambtenaren te vinden die met hen wilden samenwerken. Vooral de wet van 1798 over de legerdienst
van jonge mannen van 20 tot 25 jaar stuitte op verzet, dat zich in de Kempen uitte in de Boerenkrijg
"voor Outer en Heerd". Doch nadat Napoleon een concordaat met de paus had gesloten, gaf de
geestelijkheid haar tegenstand op. Zij werd daarin door de bevolking gevolgd en de Fransen vonden
loyale ambtenaren, hoewel het regime natuurlijk nooit populair werd. Verschillende Weeldenaars
streden mee in Napoleons leger, een vijftal vonden er de dood, zij het niet op het slagveld, maar wel
als gevolg van ziekte. Bij het begin van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) zat de
gemeente Weelde diep in de schuld tengevolge van de opeisingen zowel door de Fransen als door de
geallieerden.
Op 21 juni 1825 kwam de gemeenteraad in algemene zitting bijeen. De toestand van de kas werd
onderzocht en men sloot af met een schuld van 22312,11 gulden, waarvoor een intrest moest worden
opgebracht van 700,45 gulden. De inkomsten van de gemeente bedroegen in het afgelopen jaar 2275
gulden. Aangezien de granen zeer goedkoop waren, konden de inwoners niet meer opbrengen dan ze
tot dan toe hadden gedaan en was het voor de gemeente onmogelijk ooit de schulden af te lossen.
Nochtans bezat de gemeente een grote oppervlakte heide die niets opbracht en waarvoor zij
grondbelasting zou moeten betalen. Het werd noodzakelijk gronden te verkopen. Daarom stelde het
gemeentebestuur voor in een verzoekschrift te vragen om 113 bunderen 54 roeden grond te
verkopen. Intussen werd het voorstel bekend gemaakt aan de bevolking. Niemand opperde bezwaren,
zodat bij toelating van de overheid verscheidene hektaren werden verkocht. Wij vinden dan ook
verscheidene verkoopakten van grote stukken land tussen 1825-1828. Uit deze tijd moet ook een
merkwaardig voorval worden vermeld. Op 17 maart 1824 was er een buitengewone zitting van de
gemeenteraad van Weelde en Ravels, omdat Poppel eiste dat alle inwoners van de vroegere Vrijheid
Weelde zouden bijdragen tot het onderhoud van de brug van Rovert over de Aa. De verenigde
gemeenteraadsleden van Weelde en Ravels lieten echter weten aan de koninklijke commissaris voor
de omtrek van Turnhout, dat voortaan, de Poppelaren de brug maar moesten onderhouden, omdat de
gemeenten Weelde, Ravels en Poppel ondertussen van elkaar gescheiden waren en aangezien de
privileges verbonden aan het gezamenlijk onderhoud van de Rovertse brug niet meer golden (Bijlage
1). Hiermee was de zaak echter nog niet opgelost. Tot ongeveer 1860 bleven de strubbelingen tussen
Weelde en Poppel voortduren. Weelde had gedurende die tijd toch nog enkele betalingen gedaan
voor de Rovertse brug.
Laatste regelingen inzake de vroenten
Na de lange geschiedenis van de gemene gronden van Weelde, Poppel, Ravels, Hilvarenbeek,
Mierde en Baarle kwam er in de 19e eeuw een einde aan de onderlinge geschillen. Op 5 december
1818 verscheen een gemeenschappelijke verklaring van Weelde, Poppel en twee Mierdes ten
behoeve van notaris Hooseman. Hierin werd een overzicht gegeven van de scheiding, zoals deze
werd vastgelegd in het schepenregister van 1644. Tegelijkertijd werd de "Aertbrief" van Jan III uit 1331
opnieuw onderzocht. Men kwam tot de definitieve afbakening door palen: