Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

laagbouwstation en precies eenzelfde station werd in de verlatenheid van de grens geprojecteerd bij
de kruising van spoorlijn en de zandweg Weelde-Zondereigen/Merksplas. Het laatste station kreeg de
naam "Weelde-Merxplas". Het lag dan ook midden tussen beide dorpen in, maar nota bene op
Turnhouts grondgebied! Van de reeds bestaande stations te Turnhout en te Tilburg werd het
medegebruik geregeld in uitvoerige overeenkomsten. Behalve stations werden ook nog wacht- en
seinhuizen gebouwd langs de spoorlijn, alleen al 27 op Nederlands gebied. Erg treffend heten die
huisjes in de volksmond "roethuisjes"!
De opening op 1 oktober 1867 en de cholera
Tegen de tijd dat de lijn zijn voltooiing naderde, begon men zich op te maken om dat feit eens goed te
vieren. Er was immers genoeg aan voorafgegaan! Op 14 augustus 1867 schreven Burgemeester en
Schepenen van Turnhout aan Burgemeester en Wethouders van Tilburg: "...Het overgroot nut, dat er
voor Holland en België en bijzonder voor onze beide steden, uit de nieuwe spoorlijn Turnhout-Tilburg
moet voortspruiten, heeft bij onze gemeenteraad het voornemen doen geboren worden deze heuglijke
gebeurtenis door internationale feesten te vereeuwigen..." In beide steden werden feestkomitees
benoemd, die echter lang in het ongewisse werden gelaten over de preciese openingsdatum. En dat
gebeurde met opzet, kunnen we aannemen. In Zwolle gebeurde nl. in oktober 1867 precies hetzelfde:
ook daar heerste geheimzinnigheid over de openingsdatum. Waarom? Wel, er heerste cholera in onze
landen, en vanwege de besmettelijkheid waren massa-bijeenkomsten en feesten niet op hun plaats,
tot ongenoegen van gemeentebesturen, die best wel eens in de publiciteit wilden komen. Overigens
was er toen, september-oktober 1867, in onze grensstreek geen cholera. De epidemie heerste hier
vooral in 1866, en dan vrij matig: er stierven bijv. in Tilburg 42 mensen aan in 1866, en in 1867 nog
maar één. Maar wat was het geval?
In september 1867 waren er volgens de krant weer nieuwe choleragevallen gesignaleerd, met name
in Rotterdam en in Maastricht, en men was als de dood dat de cholera weer eens toe zou slaan,
hetgeen trouwens nooit meer als epidemie is gebeurd, met name door een betere drinkwater-hygiëne.
En zo gebeurde het, dat op 1 oktober 1867 zonder feest of officieel tintje, "geruisloos" bijna, de eerste
trein van Turnhout naar Tilburg tufte. De exploitatie was in handen van de Belgische maatschappij de
"Grand Central Belge" (G.C.B.), ontstaan in 1864 door een fusie van 3 grote
spoorwegmaatschappijen, en die nu beschikte over zo'n 550 km spoor van Noord-Frankrijk tot aan
Tilburg toe! Omdat zowel aanleg als exploitatie in Belgische handen waren, kreeg de lijn Turnhout-
Tilburg in Nederland in de volksmond de naam "het Bels lijntje" tot heden toe zelfs. Er was in
november 1867 ook een grens-regeling tot stand gekomen: als douanestation fungeerde het eerste
station na grensoverschrijding, d.w.z. reisde men van Turnhout naar Tilburg dan was Baarle Nassau
(dorp) het douane-station, maar op een reis andersom, van Tilburg naar Turnhout was dat Weelde-
Merksplas. De trein stopte op het douane-station 5 tot 8 minuten. Dat varieerde, om aan alle douaneformaliteiten
te kunnen voldoen. Vooral voor de Tilburgse textiel-fabrikanten was het spoor belangrijk:
zo konden immers rechtstreeks kolen uit de Belgische mijnen worden betrokken voor de talrijke
fabrieken in de wolstad, die een waterweg-verbinding node miste i.t.t. Turnhout. Ook onze
grensdorpen waren nu middels het spoor aangesloten op de grote wereld van Antwerpen en
Rotterdam (denk bijv. aan het belang voor onze leder-industrie). Al snel is gebruik gemaakt van de
nieuwe spoorverbinding: zo meldde het dagblad "De Tijd" op 9 december 1867: "Nu de invoer van
rundvee in België sedert 1 dezer toegestaan is, begint de veehandel in deze streken (= Tilburg) weder
te herleven. In den loop dezer week zijn reeds meer dan 400 stuks rundvee van hier per spoor over
Turnhout naar Mechelen en Brussel verzonden. Voor vette ossen, welke schaarsch zijn, worden zeer
hoge prijzen besteed..." Ook het personenvervoer was bevredigend: aanvankelijk reden er 3 treinen
per dag heen en terug. Men hoopte echter op de toekomst, wanneer de lijn zou worden doorgetrokken
tot 's-Hertogenbosch: "...daar de lijn niet verder dan tot Tilburg loopende, op den duur weinig zou
renderen, doch te 's-Hertogenbosch aan de lijn op Utrecht aansluitende het kortste trajekt tusschen
Amsterdam en Parijs zou worden"!! (dagblad "De Tijd", 4 december 1867)
Het was te optimistisch gedacht, zo zou al spoedig blijken. Want Tilburg-Turnhout bloeide niet op; al
rond 1875 ging de exploitatie bergafwaarts. Geen wonder, want verder dan Tilburg kon je eigenlijk
niet. Alleen nog naar Breda of naar Boxtel-Eindhoven. Maar niet naar Holland, want de
noodschakelijke schakel Tilburg-'s-Hertogenbosch (en dan Utrecht of Nijmegen) kwam pas in 1882
klaar. Trouwens, aan de Belgische kant was het ook mager geworden: de oorspronkelijk doorgaande
verbinding Tilburg-Aarschot was in 1875 ook vervallen en men moest voortaan in Turnhout
overstappen. De Grand Central Belge deed ook al niet veel moeite meer om nog iets van de lijn te