Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

carnavalstoet en naar de diverse kermissen. In een gebaar van grootmoedigheid evenwel trekken de
Weeldenaren wel naar elkaars festiviteiten. Gehuchten met ronkende namen: de Straat, de Kerk, de
Statie, de Hegge, het Schoot, de Overheide, het Moleneinde, de Zuid-Heikant, de Noord-Heikant, de
Leemputten (met de Brein), het Singeltje, het Geeneinde, de Dijk, het Hummelshoek, de Meir, de
Prinsenlaan, het Laar, de Dreef, de Eelsestraat, het Molenheike, de Brusselsestraat, de
Gemeentelaan, het Rot en de Bakstraat groeperen elk huizen waarvan de bewoners een sterke
verbondenheid met elkaar voelen. Sommige namen zijn erg oud, andere zijn de jongste jaren
prijsgegeven aan de officiële namentaal, nog andere zijn nieuwe creaties, maar alle hebben ze een
geladen inhoud en een sociale betekenis.
Een dorp met een gemengde bevolking
Historisch is Weelde een erg eenzijdig op de landbouw gerichte gemeente geweest. Vooral na de
tweede wereldoorlog is er duchtig gebouwd, tengevolge waarvan er zich ook arbeiders- en
bediendengezinnen hebben kunnen vestigen. Dit merk je vooral in de zgn. nieuwe wijken, als daar
zijn: wijken op Weelde-Statie, het Rot, de Straatakkers. Dat komt daardoor, dat Weelde-Statie een
industrieterrein kreeg en dat Turnhout, Tilburg, Breda en andere Noordbrabantse gemeenten voor hun
industrialiseringsproces een beroep deden op de als vlijtig en werkzaam bekend staande Kempense
bevolking. De landbouwers bleven vooral zitten op de oudere gehuchten en de buitenkanten van de
gemeente. De hele evolutie mag men er één van de goede soort noemen: Weelde is een welvarende
gemeenschap geworden.
Van bergen kun je amper spreken
en toch liggen er de bekende Hoogeindse bergen, maar dan is de term "berg" echt wel een
eufemisme. De bodemverhevenheid van Weelde schommelt meestal tussen 26 en 36 meter boven de
zeespiegel. Het centrum ligt iets hoger dan de uitkanten en daarom scheidt het twee bekkens van
elkaar af: het Schelde- en het Maasbekken. Inderdaad, de oostelijke en het noordwestelijke gedeelten
laten hun water resp. via de Aa en de Leiloop naar de Maas stromen, terwijl het zuidwestelijk deel zijn
water via de Mark aan de Schelde afstaat. De scheiding ligt dus van noordwest naar zuid.
Je hebt al begrepen, dat de Aa een voor Weelde belangrijk riviertje is. Ze vloeit door een gebied met
verse beemden, waarvan de hoogte bij de oorsprong van de Aa 30 meter is en 26 meter bij het
verlaten van Weelde. Ten oosten van de Aa ligt een vlak dat helt van 31 meter tot 33 meter in het
oosten naar 26 tot 28 meter bij de Aa. Een gelijkaardig vlak helt van de weg Turnhout-Tilburg af naar
de Aa, ook tussen 30 tot 33 meter en ongeveer 26 meter. Het westelijk stuk van Weelde vertoont een
meer verscheiden uitzicht. Vanuit het Centrum (31 tot 32 meter) helt een strook naar de Leiloop
(ongeveer 27 meter). Verder bemerk je vanuit het Centrum naar het westen een rug (32 tot 34 meter)
die dan in een moerassige streek wegzakt. Maar ook naar het zuiden loopt zo'n rug vanuit het
Centrum. Tenslotte daal je vanuit het Centrum naar Baarle toe ook lichtjes van 31 tot 33 meter naar 28
meter.
Het water te Weelde
Over de Aa, die bij de zuidergrens met Ravels ontspringt en noordwaarts naar Poppel vloeit, hadden
wij het al. Deze rivier vormt over een gedeelte van haar loop de gemeentegrens met Ravels en met
Poppel. De Leiloop in het noordoosten komt uit Baarle-Nassau en vloeit langs de grens naar Poppel.
Onderweg neemt dit riviertje nog net op Weelds grondgebied het water van de Ossenvennenloop op,
die met een kronkelende beweging uit het Centrum komt. Die Ossenvennenloop wordt op zijn beurt
gevoed met water uit de Geeneindseloop. De Moleneindseloop slorpt o.m. het water van het
Straatsloopke op, loopt naar het noorden en mondt uit in de Aa. Maar dat doet ook de Heesdijkseloop
die het water van de Hogedriesloop opneemt.
Weelde telt een groot aantal vennen. Ze liggen verspreid over de oostelijke, zuidelijke en westelijke
uitkanten van het dorp. Je treft er aan met heerlijke oude namen: het Speeksel, de Paardsdrank, de
Horstvennen, het Huzenblek, het Lang Ven, het Einde-Goorven, de Bogerd, het Breukels Goor, het
Rouwven, het Kievitven, de Vlasroot, het Krom Busseltje, het Bed en ga zo maar door. Een behoorlijk
aantal van die vennen zit ingebed in een nog erg primitief en goed bewaard natuurlijk landschap.