Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

als afkomstig zijnde van Weelde. We weten dat andere Poppelse studenten ook van deze beurs van
pastoor Loemelanus hebben genoten, o.a. Adriaen Peeters in 1561 en Petrus Van den Wijngaerden in
1720. In 1553 lieten zich, buiten Nicolaus, nog drie Weeldenaren als "divites" of rijken inschrijven aan
de universiteit van Leuven. Zij studeerden zonder beurs: Lambertus Dierckx, Adrianus Baelemans en
Adrianus Buyckx
3. De geschiedschrijvers
Na de marteldood in 1572, verscheen te Keulen hetzelfde jaar reeds, een werkje over de tragedie van
Den Briel. Het werk was opgesteld door Willem Estius, volgens het verslag van een ooggetuige. Dit
werkje "Novorum in Hollandia Martyrum passionis historia" werd buiten weet van de schrijver Willem
Estius in Keulen uitgegeven. In deze uitgave heet onze heilige: Nicolaus Joannis Poppelius. De
andere martelaars werden daarin genoemd naar de kerk waarin ze werden gedoopt en hun
familienaam werd al dan niet achterwege gelaten. In 1625 verscheen van P.Opmeer: "Historia
Martyrum Batavicorum". Dit werk dateert van vroeger, want Petrus Opmeer is gestorven in 1595. Uit
de nimmer gedrukte aantekeningen van Rutger Estius, de broer van Willem Estius en uit een Vlaams
gedicht van Pontus Heuterus heeft hij de historie opgemaakt. In deze uitgaven heet onze heilige:
"Nicolaus Poppelius". Dus een tweede schrijver-tijdgenoot die niet over Weelde spreekt!
Andere tijdgenoten, zoals de reeds genoemde P.Heuterus, Wynckius, Bourchier, steunen op het
eerste werkje van Willem Estius of schrijven volgens de lopende geruchten, maar zij noemen weinig of
geen namen ...In 1603 liet Willem Estius zijn eigenlijke geschiedenis der martelaren van Gorcum
verschijnen: "Historia Martyrum Gorcomiensium". In 1604 zag een Vlaamse vertaling door
W.Spoelbergh het licht. Van 1572 tot 1603 had Rutger Estius, de broer van Willem Estius alles wat hij
kon vinden over de martelaren, bijeengezocht en naar zijn broer Willem gestuurd. Deze controleerde
de gegevens, deed zelf ook nog opzoekingen en in dit werk, lezen wij meer over Nicolaus, o.a.:
"Nicolaus Joannis filius, cognomento Poppelius, Welda vico Campaniae ortus". (Nicolaus Jansen,
bijgenaamd Poppelius, te Weelde, een dorp in de Kempen geboren). Het is zeker dat Willem Estius
inlichtingen had genomen te Leuven en vandaar dat hij als geboorteplaats Weelde heeft vermeld. De
inhoud van dit werk werd in 1619 aangewend door de Minderbroeders om het proces tot
zaligverklaring op te stellen. De overige levensbeschrijvingen waarin over Nicolaus gesproken wordt
en dat zijn er meer dan honderd (!) brengen niets nieuws. Het zijn meestal werken die steunen op
Estius.
4. Wat zeggen de archiefstukken uit de 17de eeuw?
Twintig jaar voor de zaligverklaring, namelijk in 1655, werd door pastoor Laurentius Mutsaerts van
Poppel een schilderij besteld bij Jacques Nieuwelants te Hoogstraten. Deze kunstenaar was geboren
te Brecht in 1613, verbleef vanaf 1647 in Hoogstraten waar hij in de kerk begraven werd in 1670.
Nieuwelant werkte in en voor vele Kempense kerken. De rekening van dit schilderij voor de Poppelse
kerk is bewaard gebleven en hierin lezen we: "Item uytgegeven aen Jacques Nieuwelants, schilder
voor een schilderie van Nicolaus Poppelius 8 gulden". Tien jaar na de zaligverklaring stonden de
Minderbroeders-Recolletten van Nederland andermaal in de bres om het proces van de
heiligverklaring te Rome aanhangig te maken. De meesten van de martelaren van Gorkum behoorden
tot de orde van de Minderbroeders. De kosten van de zaligverklaring beliepen over de 30.000
Brabantse gulden en de heiligverklaring zou nog duurder uitvallen.
Daarom dachten de Minderbroeders eraan, de steden en dorpen, waaruit de martelaren afkomstig
waren, te verzoeken, om financiële bijdragen te leveren in de kostendekking van het proces. Poppel
werd ook verzocht zijn duit in het zakje te doen. De bedelbrief is nog bewaard en we laten hier de
aanspreektitel en de voornaamste passus volgen: "Aen de wijse voorsieninghe Regeerders ende
catholijke inwoenders tot Poppel. Soo ist dat de supplianten gedwonghen worden tot alle steeden
ende principaele plaetsen hunnen toevlucht te nemen op alle godtvruchtighe herten van dese
catholijcke gemeynte, uyt de welcke eenen van dese Saelighe martelaers, den Saelighen Nicolaus
Poppelius, tot groote eer ende voordeel der selve, sijne geboorte heeft bekoomen..." Kort na de
zaligverklaring, in 1680, had de Poppelse pastoor Marcus Antonius Bigato gezorgd voor de
gedachtenis aan de roemrijke dorpsgenoot. De kerkrekening vermeldt: "Uytgegeven aen Jacob den
smidt voor een ijseren cruysken dat gestelt is tot memorie op de plaetse daer den martelaer van
Gorkum, Nicolaes Poppelius, alhier geboren is op Peeter Jan Wijnants erve ... 14 stuyvers". Deze