Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

gebreken verwekten steeds een zekere hilariteit, zodat er een nieuwe moest komen. Over dezelfde
kapelaan Dickens werd in 1713 fel geklaagd door de deken, omdat hij zich te buiten ging aan
brandewijn. Hij werd dan ook door het bisdom op de vingers getikt. Nog in de 18e eeuw was de
matricularius Stobbelaer in Weelde berucht wegens zijn veelvuldige dronkenschap. In de 19e eeuw is
er dikwijls sprake van onderpastoors die hun plichten niet nakomen. Pastoor Schoenmakers schreef
op 12 juli 1855 nog een brief aan de bisschop waaruit we volgend fragment ontlenen: "Ik kan niet
nalaeten zijne Eminentie te berigten dat er te Weelde eene capel bestaet 20 minuten van de pastorij,
waerin volgens een ouw gebruik den onderpastoor drijmael per week, maendags, woensdags en
vrijdags ging mis lezen, alhoewel hij daer voor niets trok. Ik heb dat gebruyck over mijn 33 jaer
gevonden en altijd onderhouden zoo lang ik onderpastoor geweest ben, te meer om dat er zoo veel de
mis altijd bijwoonden. Ik heb het ook zien onderhouden van mijne opvolgers, maer desen
tegenwoordigen onderpastoor, die bijna twee jaer te Weelde is, doet dat, om zoo te zeggen, nooyt,
waer over de borgers die daer omtrend in groot getal woonen, murmureren omdat zij geen mis meer
hebben, waerdoor ik als pastoor ook mede kom te lijden".
Ook op het begrafenisritueel was te Weelde in het begin van de 19e eeuw wel wat aan te merken. De
burgemeester was misnoegd, omdat de uitvaarten gepaard gingen met enorme eet- en zuippartijen
door de familie en de geburen van de overledene. Op die manier ontstond er regelmatig ruzie wat
"tegen het respect van den doden strekt" en "ook groote onkosten voor de erfgenamen veroorzaakt
zoodanig dat er somtijds om die kosten te betalen verpligt zijn hun in de schulden te steken, die zij als
dan niet konnen betalen ende somtijds hun geheel leven niet meer uitgeraken". Daarom werd
voortaan verboden dat de binnendorpse familieleden nog zouden eten of drinken op de uitvaart. De
buitendorpse familieleden kregen nog wel eten en drank (Gemeenteraadsverslag van 14 april 1826).
Te Weelde bestond ook het gebruik de overledenen die ver van de kerk woonden, tot bij de kerk te
brengen met karren, waarop de familieleden dan ook plaatsnamen, naast het lijk. Dit werd in de
gemeenteraadszitting van 30 november 1827 verboden en de boete voor eventuele overtreders van
deze ordonnantie werd bepaald op 3 tot 5 gulden. De burgemeester argumenteerde: "uit gewoonte de
welke de inwoonders hebben om de lijken van de overledene persoonen die ver van de kerk
afwoonen, ende met karren tot aan de kerken worden vervoerd, op de zelve karren rondom deze lijken
gezeten gedurende den ganschen vervoer te vergezellen. De heer burgemeester uit het gevoelen dat
zoodanig gebruik dient tegengegaan te worden uit hoofde van de nadeelige gevolgen welke voor de
publieke gezondheid uit konnen vortsloegen. Wel bijzonder in het warm jaargetij, als wanneer het lijk
door den zelvs ongezonde stinkende uitwasseming tot eene besmettelijke ziekte aanleiding zoude
konnen geven".
Nu hier toch sprake is van uitvaarten en de wijze van begraven willen we de geïnteresseerde lezer
volgende anecdote die we vonden in de parochieregisters van Weelde niet onthouden: Anno 1741 op
21 februari "De uytvaert gehouden voor den keyser Carolus VI gestorven 20 october door geheel ons
bisdom. Op de choor heeft gestaen het baer, daerop een keyserscroon, schepter en sweird, rondom
42 keerssen en 4 flambeuwen, noch 6 kleine flambeuwen. De baer is gedraegen door 4
borgemeesters gevolght door de magistraet alle met swarte mantels, de guldens en broederschappe
met hun trommels en vendels. Alle de schoolkinderen en ontallijke gemeyntenaers hebben allen ten
offer geweest, welcke geweest is voor de kerk seer groot. De magistraet heeft d'heeren comen
bedancken en ons vriendelijck versocht op een glas goet diesters bier, alles is seer ordentelijck
gesciet. R.I.P."
Weeldse Rome pelgrims in het heilig jaar 1500
Als de kerk telkens met een tussenruimte van 25 jaar, met grote plechtigheid te Rome het Heilig Jaar
vierde, trok deze belangrijke gebeurtenis de pelgrims aan. Velen ondernamen de lange en lastige
tocht, meestal te voet, in een geest van gebed en boete. Dat onder deze pelgrimsschaar de
Weeldenaren niet afzijdig bleven, bewijst een dokument uit het Turnhoutse schepenregister van 1501-
1503. Uit het stuk kennen we de namen van vier Kempische pelgrims. De eerste is Heer Jan van
Gheel, priester van Herentals, die op de terugweg dysenterie kreeg. Langs dezelfde weg toog
eveneens Wouter Vander Heyen, een ingezetene van Weelde, die de zieke hulp bood. Hij hielp hem
ook begraven in het dorp Mals alias "Sevenkercke". Dit plaatsje is gelegen op 1051 meter hoogte in
de buurt van de Zwitserse en Oostenrijkse grens. Het is thans nog een voornaam verkeerscentrum, en
het was dit ook al reeds in 1500, als pleisterplaats op de weg die over Oostenrijk naar de streek van
Augsburg voerde. Zo weten we meteen dat de Kempenaars de voorkeur gaven aan de kortste weg
die voor hen over Duitsland voerde. Heer Jan van Gheel had aan zijn verpleger Wouter Vander Heyen