Weelde Toen en Nu - Heemkundekring Nicolaus Poppelius

maken, omdat in België al hard over nationalisatie van de spoorwegen werd gesproken. De Belgische
Staat wilde al vanaf 1870 langzamerhand alle lijnen in één hand brengen: zo kocht zij in 1882 Lier-
Turnhout (38 km) op. Voor de G.C.B. duurde dat nog even, maar intussen bleven haar aktiviteiten op
een laag pitje staan. Uiteindelijk werd de G.C.B. pas genaast in 1897 en voor die tijd waren de meeste
belangrijke lijnen in Nederland al dubbelspoor (Breda-Roosendaal in 1883 en Roosendaal-grens
1881), maar niet Tilburg-Turnhout! Een gemiste kans van de G.C.B.? Behalve nog een
concessieaanvraag in 1881 van de Noordbrabants-Duitse Spoorwegmij, die Boxtel-Gennep-Goch (D)
exploiteerde, om Boxtel-Baarle-Nassau te mogen leggen, wat ook een droom is gebleven, valt er uit
het laatste kwart van de 19 eeuw niet veel nieuws te vertellen.
1898: Turnhout-Tilburg wordt staatsspoor
Maar dan wordt er weer druk gespeculeerd. Het is 1897-1898. In het sudderend bestaan van
Turnhout-Tilburg zou wel eens verandering kunnen komen, want de lijn veranderde van eigenaar.
Immers in 1897 kwam de Grand Central Belge aan de beurt om genaast te worden (628 km spoor).
Dan moest natuurlijk Nederland wel meewerken en de G.C.B.-lijnen op Nederlands grondgebied (101
km spoor) weer van de Belgische Staat overnemen. Behalve Tilburg-Baarle-grens ging het hier ook
nog om 2 andere lijnen, nl.Lanaeken-Simpelveld en Budel-Vlodrop, beiden in Nederlands Limburg.
Men kwam tot overeenstemming en België nam voor 265 miljoen francs de G.C.B.-lijnen over en
verkocht de Nederlandse lijnen voor 13 miljoen francs door. Ze werden door de Nederlandse Staat in
exploitatie gegeven aan de Staatsspoorwegen (S.S.) per 1 juli 1898. Daar was heel wat touwtrekken
aan vooraf gegaan tussen de twee grote spoorwegexploitanten, de Hollandsche IJzeren SpoorwegMij
(HIJSM) en de Mij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS). Het resulteerde uiteindelijk in het
compromis tussen deze beide en de Belgische Spoorwegadministratie "dat voor het verkeer van de
stations naar België, waarvoor de kortste route leidt via Weelde-Merxplas, niet die route uitsluitend de
route via Esschen in het tarief zal worden opgenomen". Dus als vervoer over Tilburg-Turnhout korter
was, dan moest terwille van de concurrentie voor de HIJSM (die alleen over Roosendaal-Antwerpen
mocht vervoeren) toch het tarief van Roosendaal-Antwerpen worden berekend!
Dat lijkt bepaald geen stimulans voor onze sudderende grenslijn. Maar er waren meer plannen, en
welke! Ook in 1897-1898 was tussen Nederland en België afgesproken dat er een groot grensstation
zou komen aan de lijn Tilburg-Turnhout. Vooral voor het goederenvervoer tussen beide landen werd
zoveel toename verwacht dat dit baanvak een grote toekomst zou wachten, mede ter ontlasting van
de drukke lijn Antwerpen-Roosendaal. De bestaande kleine stationnetjes van Baarle-dorp en Weelde-
Merksplas zouden die drukte niet kunnen verwerken. Daarom besloten Nederland en België tot de
bouw van een "ideaal" gemeenschappelijk grensstation, precies midden op de grens, zodat overgave
van personen en goederen via de douane daar kon geschieden waar de scheiding tussen de twee
landen liep. En het was niet zo maar een plannetje, nee het was een ontzettend groot projekt. In 1903
waren de plannen op papier klaar, in 1904 kon de bouw beginnen. Nederland en België zorgden elk
zelf voor de grondwerken, de aanvoerlijnen, rangeerlijnen, douaneloodsen, etc. Het grote station zelf
zou in zijn geheel door de Nederlandse Mij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen worden gebouwd,
waarvan dan de Belgische helft door de Belgische Staat zou worden gehuurd. En zo verscheen daar
op de hei aan de grens een gigantisch complex: een hoofdgebouw -het eigenlijke station- van 164
meter lang met aan beide kanten nog 22 meter overspanning. Kosten: 1 1/2 miljoen gulden (in 1906)!
De architekt, de ingenieur bij de SS, Ir.G.W.Van Heukelom omschreef het als "eenvoudig, stil en laag
gehouden", maar het was wel ongeveer het grootste gebouw dat in onze kontreien ooit is verschenen!
Zeker samen met het geweldige emplacement van 3 km lengte met daarop 23 km rails met meer dan
100 wissels, een douaneloods van 150 meter met ijzeren dwarsspanten van 24 meter spanwijdte en
verder geheel uit baksteen opgetrokken, een veelhoekige lokomotievenloods met daarvoor een
enorme draaischijf van 67000 kg en 18 meter doorsnede, zodat lokomotieven op 6 sporen binnen
konden rijden, verder een "takkenbosschenloods en kolenpark", een serie dienstwoningen zowel op
Hollands als Belgisch gebied, seinhuizen, private gebouwtjes, etc. Werkelijk alles erop en eraan. Dit
alles kunnen we nu nog bewonderen (op papier tenminste!) dankzij uitgebreide artikelen die de
architekt daarover zelf schreef in september 1906 in de vakbladen "Bouwkundig Weekblad" en "De
Ingenieur", met een grote plattegrond en een 7-tal uitstekende "photographische opnamen". Als een
oase in de woestijn moet het eruit gezien hebben. Lees wat de architekt daarover schreef ter
gelegenheid van een excursie naar "de Grens" in september 1906: "Midden in de mooie,lage hei -naar
den horizont stijgende en omzoomd door donkere banden van jong masthout- op de kruising van de
smalle, dikwijls waterrijke grensbeek tusschen Holland en België en de bescheiden enkele spoorlijn
van Tilburg naar Turnhout, daar werd het gebouwd, het nieuwe station met de lange bundels sporen